Türkiye’de 2023 yılında insan hakları ihlalleri

TÄ°HV ve Ä°HD’nin ortak açıklamasında, Türkiye’de 2023 yılında insan hakları ihlallerinin kaygı verici bir boyuta ulaÅŸtığına dikkat çekildi. Açıklamada, siyasal iktidarın toplumu kutuplaÅŸtıran, ekonomiden toplum saÄŸlığına, depreme kadar tüm meseleleri bir güvenlik sorunu haline getiren politikaları sonucu olarak hak ihlallerinin arttığı belirtildi.

Açıklamada, “Maalesef güçlü devletlerin çıkar iliÅŸkilerine dayalı oluÅŸturdukları askeri ve ekonomik birliktelikler, savaÅŸ politikaları, en son Gazze’de yaÅŸanmakta olan derin insani krizde olduÄŸu gibi, halkları temel hak ve özgürlüklerini tümüyle kullanamaz hale getirmiÅŸtir” denildi.

OHAL rejimi kalıcılaştırıldı

Devletlerin demokrasi ve hukuk taahhüdünden giderek uzaklaşmalarının, insanlığın en önemli kazanımlarından birisi olan insan haklarının bir referans ve denetim sistemi olarak zayıflattığı belirtilen açıklamada, bunun küresel insan hakları rejiminin ağır bir kriz içine girmesine yol açtığı ifade edildi.

Bu kriz halinin Türkiye’deki yansımalarına deÄŸinilen açıklamada, ÅŸunlar ifade edildi:

“Ãœlke, 2016 yılından bu yana önce doÄŸrudan, 19 Temmuz 2018 tarihinden itibaren de resmen kaldırıldığı söylense de yapılan pek çok düzenleme ile kalıcılık/süreklilik kazandırılan bir OHAL rejimi ile yönetilmektedir. Bu durum/süreç, siyasal iktidarın gücünü sınırlandıran anayasacılık ve hukukun üstünlüğü ilkelerinin terkedilmesine yol açmıştır. Böylelikle keyfilik ve belirsizlik kamusal/siyasal alanın asli unsurları haline gelmiÅŸtir. Özellikle bir yönetim tekniÄŸi olarak baÅŸvurduÄŸu belirsizlik yaratma gücü, siyasal iktidara erkini daha da merkezileÅŸtirip toplum üzerindeki baskı ve kontrolünü arttırma olanağı saÄŸlamaktadır.”

Depremin yol açtığı ölümler yaşam hakkı ihlalidir

Bir deprem ülkesi olan Türkiye’de, iktidarların sorumluluklarını yerine getirmemesinin acı sonuçlarının 6 Åžubat depremlerinde görüldüğüne vurgu yapan Ä°HD ve TÄ°HV, “devletlerin baÅŸta yaÅŸam hakkı olmak üzere tüm hak ve özgürlükleri koruma ve geliÅŸtirme yükümlülüğü/sorumluluÄŸu ile birlikte deÄŸerlendirdiÄŸimizde, depremin yol açtığı ölümler yaÅŸam hakkı ihlalidir. Daha da ötesi, yıkım ve tahribatın bu denli büyük bir boyuta ulaÅŸmasında insan faktörünün doÄŸrudan etkisi düşünüldüğünde, yaÅŸanan deprem bizzat ağır insan hakları ihlalidir” deÄŸerlendirmesinde bulundu.

Ekonomik kriz ve yoksullaÅŸma vurgusu

Ä°HD ve TÄ°HV açıklamalarında, yaÅŸanan ekonomik krizin yarattığı tahribata dikkat çekerek, “Yıllardır uygulanan borçlanmaya dayalı neoliberal ekonomi politikalarının, muazzam savaÅŸ ve çatışma harcamalarının sebep olduÄŸu ekonomik kriz ve derin yoksullaÅŸma, yurttaÅŸların hem biyolojik hem de sosyal yaÅŸamlarını sürdürülebilmelerini tümüyle imkansız kılan ağır insan hakları ihlalidir” dedi.

 

 

 

Yaşam hakkı ihlalleri

Resmî açıklamalara göre 6 Şubat depremlerinde:

• En az 50 bin 783 kiÅŸi yaÅŸamını yitirmiÅŸ,
• 107 bin 204 kiÅŸi ise yaralandı.

İHD ve TİHV Dokümantasyon Birimi/Merkezi verilerine göre 2023 yılının ilk 11 ayına dair şu bilgiler kaydedildi:

• Kolluk güçlerinin yargısız infazı, dur ihtarına uyulmadığı gerekçesiyle veya rastgele ateÅŸ açması sonucu 3’ü mülteci 12 kiÅŸi yaÅŸamını yitirdi, 6’sı mülteci toplam 12 kiÅŸi yaralandı.
• Gözaltında bulunan 6 kiÅŸi şüpheli bir ÅŸekilde yaÅŸamını yitirdi.
• Ãœlke içinde, Suriye ve Kuzey Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nde (IKBY) yaÅŸanan silahlı çatışmalar sonucunda, 59’u güvenlik görevlisi (49’u asker, 4’ü polis, 6’sı korucu), en az 207 kiÅŸi yaÅŸamını yitirdi.
• Güvenlik güçlerine ve/veya resmî kurumlara ait araçların çarpması sonucu 3’ü çocuk, en az 6 kiÅŸi yaralandı.
• Mayın ve sahipsiz bomba vb. patlamalar sonucu 10 kiÅŸi yaÅŸamını yitirdi, 15 kiÅŸi yaralandı.

Toplanma ve gösteri özgürlüğü ihlalleri

TÄ°HV ve Ä°HD’nin verilerine göre, 2023 yılının ilk 11 ayında düzenlenen 15 bin 120 toplantı ve gösteriden 14 bin 971’i polis tarafından engellendi. Engellenen toplantı ve gösterilerin 13 bin 556’sında gaz ve tazyikli su kullanıldı, 133’ünde TOMA’lar kullanıldı, 203’ünde biber gazı ve tazyikli su kullanılarak çok sayıda kiÅŸi yaralandı.

Örgütlenme özgürlüğü ihlalleri

TÄ°HV ve Ä°HD’nin verilerine göre, 2023 yılının ilk 11 ayında 170 dernek, vakıf, sendika ve meslek örgütünün faaliyeti kapatıldı, 3 bin 230 kiÅŸi hakkında örgütlenme özgürlüğüne aykırı iÅŸlem yapıldı.

Kürt sorununda hak ihlalleri

TÄ°HV ve Ä°HD’nin verilerine göre, 2023 yılının ilk 11 ayında Kürt sorunuyla ilgili olarak 161 kiÅŸi gözaltına alındı, 11 kiÅŸi tutuklandı, 19 kiÅŸi yargılandı, 1 kiÅŸi ağırlaÅŸtırılmış müebbet hapis cezasına çarptırıldı.

Kadın ve LGBTİ+ hakları ihlalleri

TÄ°HV ve Ä°HD’nin verilerine göre, 2023 yılının ilk 11 ayında kadına yönelik ÅŸiddet nedeniyle 128 kiÅŸi yaÅŸamını yitirdi, 7 bin 324 kiÅŸi yaralandı. LGBTÄ°+ bireylere yönelik nefret söylemi ve ÅŸiddet olayları da devam etti.

İşçi hakları ihlalleri

TÄ°HV ve Ä°HD’nin verilerine göre, 2023 yılının ilk 11 ayında iÅŸ kazaları ve meslek hastalıklarından dolayı en az 1772 işçi yaÅŸamını yitirdi.

Sonuç olarak, 2023 yılında Türkiye’de insan hakları ihlalleri, önceki yıllara göre daha da artarak kaygı verici bir boyuta ulaÅŸtı. Bu ihlaller, siyasal iktidarın toplumu kutuplaÅŸtıran, baskıcı ve keyfi uygulamaları sonucunda yaÅŸandı. YaÅŸanan ihlaller, Türkiye’nin insan hakları karnesinin giderek daha da kötüye gittiÄŸini gösteriyor.