Şekere zam gündemde. Fiyatlardaki tırmanışa karşı hükümetin ithalatı gündeme aldığı belirtiliyor. Uzmanlara göre ise şeker üretiminde kamunun denetimi ve etkinliği artırılmadığı sürece fiyat artışları devam edecek.
DW’den Pelin Ãœnker’in haberine göre, 2021 yılının son çeyreÄŸinden bu yana enflasyonun hızla yükseldiÄŸi Türkiye’de, ÅŸimdi de ÅŸeker fiyatlarındaki fahiÅŸ artışlar gündemde. Kamuya ait Türkiye Åžeker Fabrikaları AÅž’nin (TürkÅŸeker) yıl başında 5 lira 30 kuruÅŸtan sattığı 1 kilogram toz ÅŸekerin fiyatı marketlerde 8 lira 70 kuruÅŸa kadar çıktı.
Özel fabrikaların sattığı şekerin kilogramı markette 10 lirayı geçerken, gıda toptancılarının şeker alım fiyatlarında da ciddi bir sıçrama oldu. Türkşeker, 50 kilogramlık bir çuval şekeri 298 liradan satarken, kooperatif ve özel şeker fabrikalarında şekerin çuvalı 700 ile 800 liraya kadar çıktı.
Raftaki fiyatlara yansıyacak
Piyasadaki fiyat artışlarının “spekülatif” olduÄŸu, TürkÅŸeker’in iki farklı zincir markete toptan 50 kilogramlık ÅŸeker sattığı ve toptancılara yeterli ÅŸeker vermediÄŸi belirtiliyor.
DW Türkçe’ye konuÅŸan CHP NiÄŸde Milletvekili Ömer Fethi Gürer, “Hafta sonu itibariyle özel sektör fabrikalarından toptancılara giden 50 kiloluk ÅŸeker fiyatlarında 640 lirayla 800 lira arasında belirgin bir deÄŸiÅŸim oluÅŸtu. Bu, önümüzdeki günlerde ÅŸekerin raftaki fiyatına yansıyacak” diyor.
Åžeker fiyatlarındaki yükseliÅŸin, ÅŸekerin hammadde olarak kullanıldığı gıda ürünlerinin fiyatlarını da artırması bekleniyor. Gürer’e göre ÅŸekerden mamul bütün ürünlerin fiyatları deÄŸiÅŸeceÄŸi için tüketici yalnızca ÅŸekerde deÄŸil, ÅŸekerden mamul ürünlerin tümünde de ciddi anlamda bir zam saÄŸanağı ile karşılaÅŸacak.
Şeker ithalatı gündeme gelebilir
Åžeker fiyatlarındaki artış karşısında ise çözümün ithalatta arandığı konuÅŸuluyor. Piyasada Ticaret Bakanlığı’nın acil ithalat yetkisi alarak ÅŸeker ithalatını gündeme aldığı iddiaları var. Buna göre kararda yurtdışında ÅŸeker fiyatlarının daha düşük olması etkili.
Peki Türkiye’de ÅŸeker fiyatları neden artıyor?
Türkiye Ä°statistik Kurumu’nun (TÜİK) verilerine göre Türkiye’de ÅŸekerin ortalama kilogram fiyatı 2021 yılı başında 5 lira 41 kuruÅŸtu. Fiyatlara ÅŸubat ayına kadar yaklaşık yüzde 52 zam geldi. Türkiye genelinde 2017-2018’de yaklaşık 4,3 liradan satılan ÅŸekerin fiyatı son beÅŸ yılda ise yüzde 100’e yakın artış gösterdi.
Türkiye’de ÅŸeker arzının yeterli olduÄŸunu söyleyen Ziraat Mühendisleri Odası Ä°stanbul Åžube BaÅŸkanı Murat Kapıkıran’a göre bu durum, özelleÅŸtirmeler sonrası fiyatta ikili bir yapı oluÅŸmasından kaynaklanıyor. DW Türkçe’ye konuÅŸan Kapıkıran, “TürkÅŸeker, ÅŸekeri genellikle tüccarlara ve sanayiye satıyor ve bu satıştaki 50 kilogramlık çuval fiyatları 270 lira iken toptancılar bunu 700 liradan satabiliyorlar. Piyasada büyük bir kontrolsüzlük var” diye konuÅŸuyor.
Piyasanın hakimiyeti özel sektörde
TürkÅŸeker’e ait 25 fabrikadan 10’u 2018 yılında yapılan özelleÅŸtirme ihaleleri ile özel sektöre devredilmiÅŸti. Türkiye’de toplam 33 ÅŸeker fabrikası pancar iÅŸleyerek ÅŸeker üretirken, bu fabrikaların 15’i kamuya, 12’si özel sektöre, 6’sı ise kooperatiflere ait.
Murat Kapıkıran, TürkÅŸeker’in özelleÅŸtirmelerden önce Türkiye’nin ÅŸeker ihtiyacının yüzde 65’inden fazlasını karşıladığına, ÅŸimdilerde ise bu oranın yüzde 35’e düştüğüne dikkat çekiyor.
Özel sektörün piyasayı belirleme oranındaki artışa dikkat çeken Kapıkıran, “Biliyorsunuz Türkiye’de Cargill niÅŸasta bazlı ÅŸeker üretiyor. Pancar kökenli ÅŸekerlerin yüzde 65’ini de özel sektörün ürettiÄŸini söyleyebiliriz. Bu oranda bir özel sektör de istediÄŸi fiyat uygulamasını yapabilir. Çünkü kamusal sorumluluktan çok ÅŸirket kârlılığını esas alan bir yönetim anlayışı var. Dolayısıyla bu tür stratejik ürünlerde mutlaka kamu varlığını artırmak gerekiyor” diyor.
Şekerde özel sektörün fiyatlar, stoklar ve pazardaki manipülasyonları anlamında kontrol ve denetim altında tutulması gerektiğini söyleyen Kapıkıran, aksi takdirde nihai tüketicinin şekere erişimde çok ciddi problemler yaşayacağı görüşünde. Kapıkıran, kamunun etkinliği artırılmadan market baskınları gibi ceza uygulamalarının da etkili olmayacağını düşünüyor.
Pancarda avans fiyat yükseltildi
SözleÅŸmeli tarım yapılan ÅŸeker pancarı için taban fiyat 2021 yılında 420 TL/ton olarak uygulandı. TürkÅŸeker, 16 Mart’ta 2022-2023 üretim sezonu için ÅŸeker pancarı avans fiyatını ton başına 1100 TL’ye çıkardığını açıkladı.
CHP’li Gürer, özel fabrikaların, geçen yıl ÅŸeker pancarının tonunu 420 TL’den alıp ürettikleri ÅŸekeri yeni sezon fiyatına göre satmak isteÄŸi ve TürkÅŸeker’i baskı altına aldığı görüşünde.
Özel fabrikaların ÅŸekerde fiyatları artış yönünde yönlendirmesi ve stokçuluk konusunda gerekli incelemelerin yapılması için hükümete çaÄŸrı yapan Gürer, “Oysa bu fabrikalar satılmasaydı, kamuda olsaydı, bugün ortaya çıkan bu sonuç yaÅŸanmayacak, ürün üreticiden tüketiciye daha uygun fiyattan gidecekti” görüşünü paylaşıyor.
“Zamlar devam eder”
Kapıkıran’a göre de temel bir ihtiyaç maddesi olan ÅŸeker üretiminde kamunun denetimi ve etkinliÄŸi artırılmazsa zamlar devam edecek.
Kapıkıran, “Elbette zamlar çözüme ulaÅŸmadıkça devam edecektir. Hem özel sektörün piyasa hakimiyeti nedeniyle, hem de girdi maliyetlerinin ve dolayısıyla üretici fiyatlarının artması hem de aracıların artması dolayısıyla sürecek” diyor.
Pancar üretimi azalıyor
Ziraat Mühendisleri Odası’na göre yanlış tarım politikaları nedeniyle Türkiye’de ÅŸeker fiyatları artarken üretim de azalıyor. Artan fiyatların diÄŸer nedenleri olarak yüksek girdi maliyetleri ve kotalı üretim gösteriliyor.
Pancar ekim alanları 2002 yılında 3,7 milyon dekar iken 2021’de 3,3 milyon dekara geriledi. 2002-2003 yılında 3 bin 982 ton olan ÅŸeker ithalatı, 2019-2020 döneminde 70 kattan fazla artarak 283 bin 662 tona çıktı. Artan girdi fiyatları nedeniyle sözleÅŸmeli ÅŸeker pancarı üreticisi sayısı 93 bine kadar düştü. TÜİK verilerine göre 2020 yılında 21 milyon ton üretim ise kuraklığın da etkisiyle 2021 yılında yüzde 15,3 azalarak 19,5 milyon tona geriledi.
2001 yılında çıkarılan Şeker Yasası ile şeker üreticilerine getirilen kota uygulaması nedeniyle ise üretici istediği zaman istediği miktarda üretim yapamıyor.
Şeker pancarı üretiminde kotaların kaldırılması gerektiğini vurgulayan Murat Kapıkıran, çiftçinin gübre, mazot gibi girdi maliyetlerinin mutlaka düşürülmesi ve hatta bu günlerde çok stratejik öneme sahip olan şekerin girdilerinin kamu tarafından sübvansiyon kapsamında şeker pancarı üreticilerine verilmesi gerektiği görüşünde.
- Talihsiz Anjel Hala ve Edirne Kuşatması Günleri - 29 Ocak 2025
- Bilim İnsanları, Bazı Kişilerin Neden Covid Olmadığını Buldu - 21 Haziran 2024
- Tüketicinin İyimserliği Azalıyor - 21 Haziran 2024
