Çanakkale Köprüsü’nde Zarar Büyük: Beklentiler ve Gerçekler

12 Eylül 2024

1915 Çanakkale Köprüsü, Türkiye’nin en önemli altyapı projelerinden biri olarak kabul ediliyor. Ancak son dönemde köprünün ekonomik performansı ve devlete olan mali yükü tartışma konusu oldu. Yap-İşlet-Devret modeliyle inşa edilen bu köprünün, araç geçiş garantileri nedeniyle bütçede ciddi bir mali yük oluşturduğu belirtiliyor.

Köprü için 2023-2024 döneminde garanti edilen araç geçiş sayısı 16 milyon 425 bin olarak belirlenmişti. Ancak gerçekleşen araç geçiş sayısı sadece 3 milyon 336 binde kaldı. Bu durum, devletin işletmeci firmaya önemli bir miktarda ödeme yapmasına neden oldu. CHP Genel Başkan Yardımcısı Deniz Yavuzyılmaz’ın belirttiğine göre, hata payı %80 olarak gerçekleşti ve Hazine, işletmeci firmaya geçmeyen araçlar için 281 milyon Euro (yaklaşık 10.5 milyar lira) ödeme yaptı.

Köprünün açılışı 18 Mart 2022’de gerçekleşti ve araç geçiş ücreti 15 Euro + KDV olarak belirlendi. Ayrıca, Avrupa Birliği enflasyon farkı da ücrete eklendi. Günlük 45 bin araç geçişi garanti edilirken, bu rakamın yıllık 16 milyon 425 bin araç geçişine tekabül ettiği ifade edildi. Ancak, Yavuzyılmaz’ın vurguladığı gibi, Euro kurunun 2022 yılında 15,23 TL iken, bugün 37,53 TL’ye yükselmesiyle birlikte, garanti nedeniyle hazinenin ödediği tutar da arttı.

Bu durum, kamu-özel sektör ortaklıklarının ve Yap-İşlet-Devret modelinin risklerini ve potansiyel maliyetlerini gözler önüne seriyor. Garanti edilen araç geçiş sayılarına ulaşılamaması, devlet bütçesine büyük yükler getirebiliyor. Özellikle döviz kurlarındaki dalgalanmalar, bu tür projelerin maliyetini daha da artırabiliyor.

1915 Çanakkale Köprüsü’nün geleceği ve bu tür projelerin sürdürülebilirliği, ekonomik ve politik tartışmaların merkezinde yer alıyor. Devletin ve vatandaşların bu tür projelerden beklentileri ile gerçekleşen sonuçlar arasındaki fark, gelecekteki benzer projeler için önemli dersler içeriyor. Bu tür projelerin planlanması ve uygulanması sırasında daha gerçekçi beklentilerin oluşturulması ve risk yönetiminin etkin bir şekilde yapılması gerektiği açıkça ortada.