Mahsa Amini’nin ölümü sonrasında Ä°ran’da protestolar birçok kente yayıldı

Ä°ran’da Mahsa Amini’nin zorunlu başörtüsü yasalarını uygulayan ahlak polisi tarafından gözaltına alınmasının ardından ölmesiyle ilgili protestolar birçok ÅŸehre yayıldı.

Çevik kuvvet polisinin göstericileri engelleme girişimleri nedeniyle birçok kentte sokak çatışmaları yaşanırken, protestolarla dayanışma amacıyla bazı dükkanlar da kepenk kapattı.

Sosyal medyada da tepkiler dile getirilirken, bazı kadınlar protesto amacıyla saçlarını kesti.

BirleÅŸmiÅŸ Milletler Ä°nsan Kakları Komisyonu ise Amini’nin ölümüyle ilgili kaygılarını ve yetkililerin protestoları bastırma çabalarından duyduÄŸu endiÅŸeleri dile getirdi.

Ä°stanbul’da bulunan Ä°ranlılar da Ä°stiklal Caddesi’nde yürüyüş yapmak istedi ancak polis yürüyüşe izin vermedi. Olaylar sırasında Ä°stanbul Emniyetine baÄŸlı ekipler, aralarında Türkiye vatandaÅŸlarının da bulunduÄŸu en az 5 kiÅŸiyi gözaltına aldı.

Kadın hakları örgütleri, Çarşamba günü İstanbul Cağaloğlu’ndaki İran Başkonsolosluğu önünde daha geniş katılımlı bir eylem çağrısı yapıyor.

Protestocular ne diyor?

Muhalif 1500 Tasvir sitesinin yayınladığı videolara göre, Tahran’ın merkezindeki bir caddede bir grup göstericinin ülkenin dini liderine karşı “Ali Hamaney’e ölüm” sloganları attığı duyulurken, baÅŸkentin baÅŸka bir bölgesinden görüntülerde ise güvenlik güçlerinin protestoculara saldırısı yer alıyor.

Bir baÅŸka videoda ise Tahran’daki protestocu kadınların başörtüsü zorunluluÄŸuna karşı başörtülerini çıkardıkları görülüyor.

İranlı milletvekili Celal Raşidi Koçi, ahlak polisinin ülkeye zarar vermekten başka bir işe yaramadığını söyledi.

Hangaw Ä°nsan Hakları Örgütü’nün bildirdiÄŸine göre Kürdistan eyaletinin yönetim merkezi Senedec kentinde protestocular üç gündür Hamaney’e karşı benzer sloganlar attılar.

Divandere’de ise protestocular, silah sesleri arasında çevik kuvvet polisine taÅŸ atarak karşılık verdi. Pave, Bane, Mahabad ve ReÅŸt’te de gösteriler oldu.

Kürt nüfusun yoğun olduğu Kürdistan, Kirmanşah, İlam ve Batı Azarbaycan eyaletlerinde de Kürt partilerin çağrıları üzerine esnafın birçok şehirde kepenk indirdiği bildirildi.

Tahran Ãœniversitesi’nde 18 Eylül’de baÅŸlayan öğrenci protestoları Ä°sfahan Ãœniversitesi’ne ve Amirkabir, Allame Tebatebai ve Tarbiat Modares dahil olmak üzere baÅŸkentteki diÄŸer birçok üniversiteye yayıldı.

Shahid Beheshti Ãœniversitesi’ndeki bir toplantıda bazı kız öğrenciler başörtüsü kurallarına meydan okuyarak başörtülerini çıkardı ve din adamlarının yönetimine son verilmesi çaÄŸrısı içeren sloganlar attı.

Kurdpa haber ajansının dünkü haberine göre gösterilerde en az iki kişi hayatını kaybetti, yaklaşık 10 kişi de yaralandı aktardı.

Ä°nternet eriÅŸimini takip eden NetBlocks, Kürdistan eyaletinin yönetim merkezi Senendec’de internetin kesintiye uÄŸradığını, tüm eyalette 3,5 saat süreyle tamamen kesildiÄŸini teyit etti.

Åžark haber kanalı ise bir mobil telefon iÅŸleticisinin Mehsa Amini adını “filtrelediÄŸini” duyurdu. Ancak Ä°letiÅŸim Bakanlığı bu yönde bir emir verilmediÄŸini açıkladı.

Yetkililer ne diyor?

Tahran Valisi Mohsen Mansouri dün gece yaptığı açıklamada, baÅŸkentteki gösterilerin ana örgütleyicilerinin “Tahran’da olay çıkarmak için tamamen örgütlü, eÄŸitimli ve planlı olduklarını” söyledi.

Ä°ran Meclis BaÅŸkanı Mohammad Baqer Qalibaf ise Salı günü yaptığı konuÅŸmada, düşmanların her zaman olduÄŸu gibi bu olayı da kullanıp “ülkede kaos ve karmaÅŸa yaratmayı planladığını” söyledi. Qalibaf, Amini olayının araÅŸtırılarak ahlak polisinde gerekli reformların yapılması yönünde adım atılacağını kaydetti.

Hükümete yakın medya ise öğrenci protestolarını eleştirdi.

Hükümetin resmi yayın organı Ä°ran gazetesi Pazartesi günkü manÅŸetinde göstericiler için “teröristler” ifadesini kullandı.

Fars Haber Ajansı, gösterileri “Mahsa Amini’nin anısına düzenlenen toplantılar” olarak aktarırken, Tasnim haber ajansı ve HemÅŸehri internet sitesi öğrencilerin Amini’nin ölüm koÅŸullarının açıklığa kavuÅŸturulmasını talep ettiklerini duyurdu.

Polis ne dedi?

Tahran polis ÅŸefi Hüseyin Rahimi bir basın toplantısında Amini’nin ölüm koÅŸullarıyla ilgili sorulara, “Ölümüyle ilgili her türlü suçlama kesinlikle yalandır” diye cevap verdi.

Rahimi, Amini’nin polis karakolundaki “rehberlik dersinde” yere yığılmasını gösteren ve daha önce medya ile paylaşılan kapalı devre görüntülerin biraz daha uzun versiyonunu izletti, ancak bu görüntülerin de eksik olduÄŸunu kabul etti.

Polis Amini’nin ölüm nedenini ani kalp yetmezliÄŸi olarak açıkladı.

Bu açıklamalara karşı çıkanlar ise 22 yaşındaki Amini’nin gözaltına alınması ya da hastaneye nakli sırasında atılan darp sonucu beyninde bir hasar meydana gelmiÅŸ olabileceÄŸini iddia ediyor.

Polis ÅŸefi Rahimi ise “Nakli sırasında hiçbir tartışma ya da itiÅŸ kakış olmadığı gibi, minibüsün içinde gülüp ÅŸakalaÅŸtı bile” dedi ve “Hayatını kurtarmak için her ÅŸeyi yaptık” diye ekledi.

Ancak bu yorumlar Amini’nin babasının anlattıklarıyla belirgin bir tezat gösteriyor. Baba Amjad Amini, Hammihan gazetesine verdiÄŸi röportajda, “Hastaneye götürüldüğünde hemÅŸirelere Mahsa’nın sokakta bulunduÄŸu söylenmiÅŸ” dedi.

Polisin vücut kamerası görüntülerinin olup olmadığı sorulduğunda polis şefi, ahlak polisinin normalde bu tür kameralarla donatıldığını ancak Amini olayında böyle bir kamera olmadığını söyledi; nedenini ise açıklamadı.

Amini’nin ölümünün ardından ahlak polisinin laÄŸvedilmesi çaÄŸrıları artarken, Rahimi görevi “kamu güvenliÄŸi” gerekçesiyle savundu ve polisin uyuÅŸturucuya karşı yürüttüğü operasyonları örnek gösterdi.

Tepkiler yeni yöntemlerle ifade ediliyor

Kadınların da tepkilerini sembolik ve yaratıcı yöntemlerle ifade ettiği vurgulanıyor. Sokak protestolarında kadınların başlarını açması yeni bir tepki biçimi olarak görülüyor.

Kadınlar böylece başörtüsü zorunluluğuna ve polisin dokunulmazlığına karşı tepkilerini ifade ediyor.

Ayrıca daha geniş ölçekte devletin teokratik ideolojisine karşı duyulan hayal kırıklığını yansıttığı değerlendirmeleri yapılıyor.

Kadın oyuncu Anahita Hemmati bir videoda başını tamamen kazıtırken görülürken, diğer bazı kadınlar da saçlarını kestiklerini gösteren videolar paylaştı.

Usta oyuncu Katayoun Riahi, zorunlu başörtüsüne artık uymayacağını açıkça ilan etti.

Saça büyük değer veren Kürt kadınların saçlarını kesmesine ise ayrı bir sembolik önem atfediliyor. Kürt kadınlar yasta saç kesmeleri, sevdikleri birini kaybettiklerinde saçlarını kesip mezarlarına bırakmalarıyla biliniyor.

Mahsa Amini etiketi Farsça Twitter’da 6 milyona ulaÅŸarak tüm zamanların en yüksek seviyesini kaydetti.

İngilizce ise bu etiket bir milyonu aştı.

Türkiye’de de bazı kadın oyuncular, Ä°ranlı kadınlara destek veren paylaşımlar yaptılar.

Taksim’de çoÄŸu Ä°ranlı kadının bir araya gelerek düzenlemek istediÄŸi yürüyüşe ise polis tarafından izin verilmedi.

Reuters haber ajansı gözaltılar yaşandığını bildirdi. (BBC Türkçe)