Görünmez Ölümler, Meslek Hastalığı

15 Eylül 2023

Meslek hastalığı, işçinin çalıştığı işin niteliğinden dolayı maruz kaldığı etkenlerin sebep olduğu hastalık olarak tanımlanıyor. Meslek hastalıkları, işçinin çalışma gücünü azaltan, işe devamsızlığa neden olan, hatta ölümle sonuçlanabilen ciddi sağlık sorunlarıdır. Meslek hastalıklarının önlenmesi için, işyerlerinde sağlıklı ve güvenli çalışma koşullarının sağlanması, işçilerin koruyucu sağlık hizmetlerinden yararlandırılması ve mesleki risklerin belirlenmesi gerekiyor.

Meslek hastalıkları Türkiye’de ne kadar yaygın?

Meslek hastalıklarının istatistikleri konusunda üç kurumun verileri mevcut: Sağlık Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Kurumu ve Türkiye İstatistik Kurumu. Ancak bu kurumların verileri birbirleriyle tutarlı değil. Örneğin, 2019 yılında Sağlık Bakanlığı’na 17 bin 640 meslek hastalığı bildirimi yapılırken, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Kurumu’na 8 bin 716, Türkiye İstatistik Kurumu’na ise sadece 2 bin 605 bildirim yapılmış. Bu durum, meslek hastalıklarının gerçek boyutunun gizlendiği veya ihmal edildiği anlamına geliyor.

Meslek hastalıklarının sektörel dağılımına baktığımızda, en çok madencilik, metalürji, inşaat, sağlık ve tekstil sektörlerinde görüldüğünü görüyoruz. Bu sektörlerde çalışan işçiler, toz, gaz, duman, aşırı sıcaklık veya soğukluk, gürültü, titreşim, radyasyon gibi etkenlere maruz kalıyorlar. Bu etkenler de solunum yolu hastalıkları, cilt hastalıkları, kas-iskelet sistemi hastalıkları, işitme kaybı, kanser gibi meslek hastalıklarına yol açabiliyor.

Meslek hastalıklarının kayıt altına alınmamasının nedenleri nelerdir?

Meslek hastalıklarının kayıt altına alınmamasının birçok nedeni var. Bunlardan bazıları şunlardır:

İşçilerin meslek hastalığı belirtilerini fark etmemesi veya ihmal etmesi
İşçilerin meslek hastalığını bildirmekten çekinmesi veya korkması
İşverenlerin meslek hastalığını gizlemesi veya reddetmesi
Sağlık kuruluşlarının meslek hastalığını tanımaması veya raporlamaması
Meslek hastalığı tanısının zorluğu ve uzun süre alması
Meslek hastalığı tazminatlarının yetersizliği ve dava süreçlerinin uzunluğu

Meslek hastalıklarının sınıflandırılması

Meslek hastalıkları, Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından 10 ana gruba ayrılır. Bunlar:

Solunum sistemi meslek hastalıkları
Cilt meslek hastalıkları
Zehirlenmeler
Enfeksiyon ve parazit hastalıkları
Kas-iskelet sistemi meslek hastalıkları
Sinir sistemi meslek hastalıkları
Göz meslek hastalıkları
Kan ve kan yapıcı organlar meslek hastalıkları
İşitme kaybı
Psikososyal meslek hastalıkları

Bu grupların içinde en sık görülenler solunum sistemi, cilt ve zehirlenme meslek hastalıklarıdır. Örneğin, madencilik, tekstil, metalürji gibi sektörlerde çalışan işçiler toz, duman, gaz gibi zararlı maddelere maruz kalarak akciğer kanseri, astım, bronşit gibi solunum sistemi hastalıklarına yakalanabilirler. Boya, deterjan, kozmetik gibi kimyasallarla çalışan işçiler ise ciltte alerji, egzama, yanık gibi cilt hastalıklarına sahip olabilirler. Tarım ilaçları, ağır metaller, asitler gibi zehirli maddelerle temas eden işçiler ise karaciğer, böbrek, beyin gibi organlarda hasar oluşmasına bağlı olarak zehirlenebilirler.

Meslek hastalıkları, Türkiye’de görünmez ölümler olarak nitelendirilebilir. Çünkü bu hastalıklara yakalanan işçilerin sayısı tam olarak bilinmemekte ve hakları yeterince korunmamaktadır.

NHY/ Uğur Kaymaz