Reuters: Türkiye’de gıda alışverişi ağır bir yüke dönüştü

16 Ocak 2021

Reuters haber ajansı, Türkiye ekonomisiyle ilgili kapsamlı bir analiz yayımladı. Analizde, “Türkiye’de gıda fiyatları o kadar arttı ki, bazı insanlar gelecek aylarda daha da artacak fiyatlardan kaçınmak için ellerindeki tüm parayı pirinç ve makarna stoklamaya yatırıyor” denildi.

Analizde, anne ve babaların indirimli bebe bisküvilerine geçtiği, yumurta fiyatlarının bir yılda neredeyse ikiye katlandığı ve dizlerinin üzerine çöküp, bir kadına yüzük yerine, sıvı yağla evlenme teklif eden bir erkeğin fotoğrafının Twitter’da dolaştığı belirtiliyor.

İşini kaybettiği için kısmi devlet yardımı alan, İstanbul’da yaşayan 43 yaşındaki üç çocuk babası güvenlik görevlisi Hüseyin Duran, “Sadece gerekli şeyleri ve en ucuz markaları satın alıyoruz. Tüm gıdaların fiyatları artıyor özellikle de bebek mamalarının” diyor.

Duran ayrıca “Çocuklarım için endişeleniyorum. Sadece kiramızı, gıda alışverişini ve kredi ödemelerini karşılayabiliyoruz” diye konuşuyor.

Reuters, dünyada sıfıra yakın enflasyon ve koronavirüs salgınının ekonomik etkilerine karşın, yüzde 15 ile yıllık tüketici fiyatlarındaki en büyük artışlardan birinin Arjantin’den sonra Türkiye’de görüldüğünü belirtiyor. Bunun aynı zamanda OECD ülkeleri arasında açık ara en yüksek oran olduğuna dikkat çekiyor.

Ajansa göre, gıda enflasyonunun bir yılda yüzde 20’den fazla artması kısmen, petrol ve gübre fiyatlarıyla kuraklıktan kaynaklanıyor.

Ancak ekonomi uzmanlarının, hükümetin siyasi kararlarının TL’nin değerlerinin geçen yıl rekor derecede düşmesine ve gıda ithalatı maliyetini 9 milyar dolar daha artırmasına da dikkat çektiği kaydediliyor.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, Covid-19 aşılarının yapılmaya başlandığı bir dönemde ekonomik toparlanmayı yavaşlatacak, keskin bir faiz artışını istemeden de olsa kabul ettiği söyleniyor. Analiz şöyle devam ediyor;

“Anketler alışveriş torbalarının hafiflemeye başladığını gösterirken Erdoğan’ın, Kasım ayında enflasyonu kontrol altına alma sözü ve yeni bir Merkez Bankası Başkanı atamasından sonra bile, temel yaşam maliyetleri konusunda daha çok şey yapması gerekebilir. Bir yetkili Reuters’a enflasyonun 2021’de zorlu olmasını beklediklerini ve gözlem altında tutulması gerektiğini söyledi.

“Capital Intelligence Ratings’ten kıdemli analist Yesenn El Radhi, ‘Türkiye, koronavirüs kısıtlamaları ve artan borçlanma maliyetiyle birlikte, acı veren bir stagflasyona (ekonomik durgunlukla birlikte yaşanan yüksek enflasyon) batmış halde’ diyor. El Radhi, ‘Son dönemde küresel düzeyde artan hammadde fiyatları TL’deki keskin düşüşün etkileri yüzünden enflasyon baskısı yüksek olmaya devam ediyor’ diye de ekliyor.”

‘Torba hafifliyor, fatura büyüyor’

Reuters, çalışanları ve gelirlerini baskı altına alan koronavirüs salgınına ek olarak, geçen yıl patlıcan, portakal ve ayçiçek yağı fiyatlarının yüzde 50’den fazla artmasıyla, market alışverişlerinin de Türkler için ciddi bir yük haline geldiğini belirtiyor.

Soyadının açıklanmasını istemeyen 31 yaşındaki Pınar da, “Her alışverişe gittiğimde torbam hafifliyor ama fatura daha da büyüyor” diyor.

Pınar’ın işten çıkartma yasağı kapsamında maaşının bir kısmını aldığını söylediği, kazancının ise sadece kirasını ve faturalarını karşıladığını anlattığı aktarılıyor.

Pınar, “Uykusuz geceler geçirdim ve sanırım sonunda işsiz kalacağım” diye konuşuyor.

Hiperenflasyonun 1990’lı yıllarda Türkiye’yi etkisi altına aldığı ve fiyatların Erdoğan 2003’te iktidara gelirken bir Uluslararası Para Fonu programının fiyatları kontrol altına almasıyla sona erdeği vurgulanıyor.

Gıda fiyatlarının önderliğinde artan enflasyonun 2018 dövüz krizinde yine fırladığı ve o günde bu yana çoğunlukla iki haneli oranlarda seyrettiği kaydedilirken, ekonomi uzmanlarının kronik ticaret açığını ve rezervleri eriten yüksek maliyetli dövize müdahaleleri suçladığı kaydediliyor.

Metropoll araştırma şirketinin anketine göre yüzde 80’lik bir oranın resmi enflasyon oranına inanmadığı vurgulanıyor ve Derin Yoksulluk Ağı’nın İstanbul’daki bir araştırmasına katılanların yarıdan fazlasının belediyenin gıda yardımlarına bağımlı olduklarını söyledikleri aktarılıyor.

CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun da, durumun daha da kötüye gittiğini söylediği ve “Türkiye’de daha önce açlık yaşanmamıştı. Ama şimdi açlık gerçek” dediği belirtiliyor.

Analiz şu satırlarla sona eriyor;

“Erdoğan bir dönüş yaşarak Kasım ayında, yüksek faiz gibi ‘acı ilaçların’ bile gerekebileceğini söyledi. Yeni Maliye Bakanı Lütfi Elvan enflasyonla mücadele için yapısal adımlar atacağını söyledi.

“Hükümetin halkın üzerindeki baskıyı azaltabileceği birkaç aracı var. Ankara, Tüketici Fiyatları Endeksi’ne büyük baskı yapan tütündeki vergileri azalttı, daha az etkisi olan alkol ve yol geçiş ücretlerindeki vergileri ise artırdı.

“Devlet kurumları ayrıca doğalgaz ve elektirik fiyatlarını belirledi. Hükümet geçen ay asgari ücreti yüzde 16 artırıp, 2825 TL’ye çıkarttı. TÜSİAD’ın başekonomisti Gizem Öztok Altısaç geçen hafta bir konferansta ‘Gıda sorununu faiz oranlarıyla çözemezsiniz. Enflasyon için hedefe yönelik adımlar atmalıyız’ dedi.”