Gazeteci Cinayetlerinin Yüzde 85’i Cezasız Kalıyor

UNESCO tarafından 2024 yılında küresel cezasızlık oranı 2018’deki yüzde 89 ve 2012’deki yüzde 95’e kıyasla yüzde 85 olarak ölçüldü.

UNESCO’nın iki yılda bir yayımlanan Gazetecilerin Güvenliği ve Cezasızlık Sorunu Raporu açıklandı. Rapor, 2022 ve 2023 yıllarında gazetecilerin güvenliğinin küresel durumunu ve onlara karşı işlenen suçların cezasız kalma düzeylerini analiz ediyor.

UNESCO bu dönemde 162 gazeteci, medya çalışanı ve sosyal medya üreticisinin öldürüldüğünü kaydetti. Bu sayı, UNESCO’nun 117 cinayet kaydettiÄŸi bir önceki 2020-2021 iki yıllık dönemine kıyasla yüzde 38’lik bir artışa iÅŸaret ediyor. 20231’te çatışma ülkelerindeki cinayet sayısındaki artış, 2018’den bu yana en yüksek sayı olan 44 cinayetle kısmen bu artıştan kaynaklanıyor.

Silahlı çatışmaların yaÅŸandığı ülkelerde meydana gelen cinayetlerin azaldığı önceki beÅŸ yıldaki eÄŸilim tersine dönerek, 2017’den bu yana ilk kez tüm cinayetlerin yarısından fazlası çatışma durumlarında meydana geldi.

2022’de silahlı çatışmaların yaÅŸandığı ülkelerin dışında gazeteci cinayetlerinde önemli bir artış yaÅŸandı ve UNESCO tarafından kaydedilen en yüksek sayı olan 60 cinayet gerçekleÅŸti. 2023 yılında bu toplam dramatik bir düşüşle 2008 yılından bu yana en düşük yıllık toplama (30) geriledi. Bu iki yıllık dönemde, öncesinde bir kaybolma, bir kayıp ihbarı veya bir kaçırma olayı gerçekleÅŸen gazeteci cinayetlerinin sayısında bir artış kaydedilmiÅŸtir.

UNESCO verileri, geçen iki yıllık dönemde 9 olan bu tür cinayet vakalarının 13’ünü doÄŸruladı, Latin Amerika ve Karayipler bu olayların en çok yaÅŸandığı bölge oldu. 2022-2023 iki yıllık döneminde en fazla cinayet Latin Amerika ve Karayipler’de (61) iÅŸlenirken, bu bölgeyi 35 cinayetin kaydedildiÄŸi Arap Devletleri takip etti.

Kadın gazeteciler 14 vaka ile cinayetlerin yüzde 9’unu oluÅŸturdu ve bu oran bir önceki iki yıllık dönemle tutarlı. Ancak özellikle 2022’de öldürülen kadın gazeteci sayısı 2017’den bu yana görülen en yüksek oran. Tüm gazeteci cinayetlerinin yüzde 94’ü (yüzde 94) gazetecinin menÅŸe ülkesinde gerçekleÅŸti.

UNESCO, gazeteci cinayetlerinin cezasız kalmasını izleme görevi doÄŸrultusunda, 75 devletten 1 Ocak 2006’dan 31 Ekim 2023’e kadar gerçekleÅŸen 1.189 çözülmemiÅŸ cinayetin adli durumu hakkında güncel bilgi talep etti. Elli sekiz (58) devlet, bu taleplere 49 yanıt ve 9 kabul ile yanıt verdi.

2022’deki yüzde 65’lik oranla karşılaÅŸtırıldığında, yüzde 77 ile ÅŸimdiye kadar alınan en yüksek yanıt oranını temsil eden yanıtlar, 2018’den bu yana cezasızlık oranında yüzde 4 puanlık hafif ancak sürekli bir düşüş olduÄŸunu gösterdi. UNESCO tarafından 2024 yılında küresel cezasızlık oranı 2018’deki yüzde 89 ve 2012’deki yüzde 95’e kıyasla yüzde 85 olarak ölçüldü.

35 devlet, talebe verdikleri yanıtlarda güvenliği teşvik etmeyi ve cezasızlıkla mücadeleyi amaçlayan tedbirleri bildirirken, 24 devlet gazetecilerin güvenliğinin toplumsal cinsiyet boyutunu ve özellikle kadın gazetecilerin karşılaştığı riskleri ele alan eylemleri bildirdi.

Ülkelere göre gazeteci cinayetleri

2022 yılında en fazla cinayetin işlendiği ülke 19 vaka ile Meksika oldu. 2022 yılında ülkelere göre gazeteci cinayetleri şöyle:

Ukrayna (11), Haiti (9), Pakistan (6), Kolombiya (4), Filipinler (4), Brezilya (3), Honduras (3), BangladeÅŸ (2), Hindistan (2), Çad (2), Ekvador (2), Myanmar (2) ve Filistin Devleti’nde (2) de gazeteci cinayetleri meydana gelmiÅŸtir, Somali (2), Suriye Arap Cumhuriyeti (2), Yemen (2), Åžili (1), Kongo Demokratik Cumhuriyeti (1), Guatemala (1), Ä°ran (1), Ä°srail2 (1), Kazakistan (1), Kenya (1), Paraguay (1), Türkiye (1), Amerika BirleÅŸik Devletleri (1) ve Vietnam (1).

2023 yılında, Filistin Devleti 24 iş cinayeti ile en yüksek vaka sayısını kaydetti. 2023 yılındaki ülkelere göre gazeteci cinayetleri şöyle:

Meksika (7), Guatemala (5), Kamerun (3), Lübnan (3), Ukrayna (3), Afganistan (2), Haiti (2), Hindistan (2), Ä°srail (2), Pakistan (2), Filipinler (2) ve Suriye Arap Cumhuriyeti’nde (2) de meydana gelmiÅŸtir, Arnavutluk (1), Arjantin (1), BangladeÅŸ (2), Çin (1), Kolombiya (1), Honduras (1), Lesotho (1), Mali (1), Mozambik (1), Paraguay (1), Ruanda (1), Somali (1), Sudan (1) ve Amerika BirleÅŸik Devletleri (1).

UNESCO tüm bölgelerde gazetecilerin öldürüldüğü vakaları kaydetmiÅŸtir. Bu iki yıllık dönemde en fazla sayıda doÄŸrulanmış gazeteci cinayeti vakası Latin Amerika ve Karayipler’de (61) görülmüş, bunu 35 cinayet vakasının kaydedildiÄŸi Arap Devletleri izlemiÅŸtir.

Afrika’da 14 gazeteci öldürüldü. Asya ve Pasifik’te 31 gazeteci öldürüldü. Orta ve DoÄŸu Avrupa’da 15 cinayet iÅŸlendi. Batı Avrupa ve Kuzey Amerika’da ise 6 cinayet iÅŸlendi.

Çatışma bölgelerinde gazeteci cinayetleri

UNESCO, silahlı çatışmaların yaÅŸandığı ülkelerde 72 gazeteci cinayeti kaydederek bu sayının toplam cinayetlerin yüzde 44’üne tekabül ettiÄŸini belirtmiÅŸtir.2022’de 28 ve 2021’de 20 gazeteci ve medya çalışanı öldürülürken, sadece 2023’te kırk dört (44) gazeteci ve medya çalışanı çatışmaların yaÅŸandığı ülkelerde yaptıkları iÅŸle baÄŸlantılı olarak öldürülmüştür.

Bu rakam, o yıl öldürülen tüm gazetecilerin yüzde 59’una tekabül etmektedir. 2017’den bu yana ilk kez tek bir yılda öldürülen gazeteci sayısının yarısından fazlası kaydedilmiÅŸ ve silahlı çatışmaların yaÅŸandığı ülkelerde meydana gelen cinayetlerin yüzdesindeki azalma eÄŸilimi tersine dönmüştür.

2022’de silahlı çatışmaların yaÅŸanmadığı ülkelerde öldürülen gazetecilerin sayısında kayda deÄŸer bir artış yaÅŸanmıştır (60); bu rakam UNESCO tarafından kaydedilen en yüksek rakamdır ve Meksika bu cinayetlerin neredeyse üçte birini oluÅŸturmaktadır (19). 2023 yılında silahlı çatışma yaÅŸanmayan ülkelerde öldürülen gazeteci sayısı dramatik bir düşüşle 2008’den bu yana en düşük seviyeye (30) gerilemiÅŸtir.

Ölümcül saldırı türlerine göre durum

UNESCO, 2022-2023 iki yıllık döneminde, doÄŸrudan silahlı çatışma durumlarında gazetecilerin öldürülmesinde önemli bir artış kaydetti. UNESCO bu koÅŸullarda 56 cinayeti doÄŸruladı. 2022-2023 iki yıllık döneminde, yerel gazeteciler 43 cinayet kaydederek çatışmaları takip ederken öldürülenlerin yüzde 86’sını oluÅŸturdu. Silahlı çatışmaları takip eden yabancı gazeteciler ise 7 cinayetle cinayetlerin yüzde 14’ünü oluÅŸturdu.

Gazeteciler evlerinde veya evlerinin yakınlarında öldürülmeye devam ediyor. Bu durum medya çalışanlarının aileleri için çok yüksek düzeyde risk oluÅŸturmaktadır. UNESCO verileri, bu iki yıllık dönemde 22 cinayetin bu koÅŸullarda iÅŸlendiÄŸini veya tüm vakaların yüzde 14’ünü oluÅŸturduÄŸunu göstermektedir; bu rakam geçen iki yıllık dönemde 23 cinayete veya tüm vakaların yüzde 20’sine karşılık geliyor.

Araba veya motosikletle seyahat eden gazetecilerin öldürülmesi yaygın bir eÄŸilim olmaya devam ediyor, bu da onlara eÅŸlik eden aile üyelerine veya cinayetlerin hemen yakınında bulunan kiÅŸilere yönelik riski artırıyor. UNESCO’nun 2022-2023 iki yıllık dönemine iliÅŸkin verileri, bu koÅŸullarda meydana gelen 20 cinayeti veya tüm vakaların yüzde 12’sini gösteriyor.

Bu iki yıllık dönemde, öncesinde bir kaybolma, kayıp ihbarı veya kaçırma vakası bulunan gazeteci cinayetlerinin sayısında bir artış kaydedildi. UNESCO verileri, geçen iki yılda 9 olan bu tür cinayetlerin 13’ünü doÄŸrularken, Latin Amerika ve Karayipler bu olayların en çok yaÅŸandığı bölge oldu.

Terör saldırısında ya da terör saldırısı hakkında haber yaparken öldürülen gazetecilerin sayısı bu iki yılda arttı. UNESCO verilerine göre bu tür olaylarda 8 gazeteci öldürülürken, geçen iki yılda bu sayı 1’di.Protestoları takip ederken öldürülen gazetecilerin sayısı ise azaldı. UNESCO, 2020-2021’de 6 vaka kaydederken bu iki yılda 3 vaka kaydetti.

2022-2023 iki yılında UNESCO, çevre sorunlarıyla ilgili haberleriyle baÄŸlantılı olarak öldürülen 6 gazeteciyi doÄŸruladı. Bu, 8 gazetecinin kaydedildiÄŸi bir önceki 2020-2021 iki yıllık dönemine göre hafif bir düşüş anlamına geliyor. 2022-2023 iki yıllık döneminde UNESCO verileri, 5 gazetecinin polis tarafından tutuklanırken, gözaltındayken veya gözaltında tutulurken öldüğünü gösteriyor. Bu, UNESCO’nun polis gözetimindeyken 3 öldürme vakası kaydettiÄŸi bir önceki iki yıllık döneme göre bir artıştır. UNESCO’nun bu iki yıllık verileri, gazetecilerin büyük gruplar veya çeteler tarafından hedef alındığı örnekleri gösteriyor. UNESCO verilerine göre bu türden 3 öldürme vakası yaÅŸandı.

Kadın gazetecilerin öldürülmesi

UNESCO, 2022-2023 iki yıllık döneminde 14 kadın gazeteci cinayeti veya toplam vaka sayısının yüzde 9’unu kaydetmiÅŸtir. UNESCO, bir önceki 2020-2021 iki yıllık dönemde de aynı oranda cinayet kaydetmiÅŸti.

Bununla birlikte, UNESCO’nun verileri yıllara göre analiz edildiÄŸinde, 10 cinayetle 2022 yılının, UNESCO’nun sistematik izlemesinin baÅŸladığı 2006 yılından bu yana kadın gazeteciler için en tehlikeli yıllardan biri olduÄŸu görülüyor.

Genç gazetecilerin öldürülmesi

Gençlik, UNESCO için öncelikli bir gruptur ve istatistiksel olarak 15-24 yaÅŸ aralığı olarak tanımlanmaktadır. UNESCO’nun verileri, 2022-2023 döneminde en az 5 genç gazetecinin öldürüldüğünü gösteriyor.

2022-2023 döneminde kaydedilen gazeteci cinayetleri tüm yaÅŸ gruplarında kaydedilmiÅŸtir. Bu rakam, bu iki yıllık dönemde kaydedilen tüm cinayetlerin yüzde 3’üne denk geliyor. 2022-2023 iki yıllık döneminde ayrıca 25-29 yaÅŸ aralığında en az 12 gazeteci öldürüldü. .

Devletlerin reaksiyon hızında artış

Genel Direktörün 2024 talebine verilen yanıt oranı yüzde 77 ile hem mutlak hem de göreceli olarak ÅŸimdiye kadar kaydedilen en yüksek oran oldu. Bu, 2022 Genel Direktör taleplerine verilen yüzde 65’lik yanıt oranına kıyasla önemli bir artış anlamına geliyor.

Genel Direktörün 2024 talebine yanıt veren 58 devletten yirmi üçü (23) gazetecilerin öldürülmesiyle ilgili adli vakalara iliÅŸkin bilgilerin yayınlanmasına izin vermiÅŸtir. Bu, alınan toplam tepkilerin yüzde 40’ına tekabül etmektedir ki bu rakam bir önceki 2022 Genel Direktörünün 20 Devlete yönelik talebine eÅŸit.

Cezasızlık oranı 2024’te düşüyor

Temmuz 2024 itibariyle, devletlerin yüzde yetmiÅŸ yedisi (yüzde 77) Genel Direktörün öldürülen gazetecilerle ilgili devam eden veya çözülmemiÅŸ 1.189 vaka hakkında güncel bilgi saÄŸlama talebine yanıt verdi. Devletlerden alınan bildirimlere göre, 210 vaka çözüldü. Dokuz yüz kırk yedi (947) vaka devam etmekteydi veya çözülmemiÅŸti; bu vakaların 22’si yabancı bir aktörün eylemlerine atfediliyordu ve diÄŸer 32’si adli olarak arÅŸivlenmiÅŸti ve çözüm için tüm adli yollar tüketilmiÅŸti.

UNESCO’nun bu nedenle çözülmemiÅŸ olarak deÄŸerlendirmeye devam ettiÄŸi 267 çözülmemiÅŸ vaka için güncellenmiÅŸ bilgi saÄŸlanmamıştır.2024 yılında, gazetecilerin öldürülmesinde cezasızlık oranı yüzde 85.

Gazetecilerin öldürülmesinin cezasız kalma oranı 2022’ye göre 1 puan (yüzde 86), 2018’e göre 4 puan (yüzde 89) ve 2012’ye göre 10 puan (yüzde 95) azaldı. (Ajans Bizim)