Freedom House raporu: Türkiye internet özgürlüğünde daha da geriledi

ABD merkezli insan hakları kuruluşu Freedom House’un 2021 yılı raporunda, Türkiye yine internetin özgür olmadığı ülkeler arasında yer aldı.  

ABD merkezli insan hakları kuruluşu Freedom House’un ‘Nette Özgürlük‘ raporu yayınlandı.

Listesinin zirvesinde bu yıl İzlanda yer alırken, onu internet erişimini bir insan hakkı ilan eden Estonya ve Kosta Rika izledi.

Çevrimiçi muhalefet için ağır hapis cezalarının verildiği Çin ise bu yıl yine listenin son sırasında.

Bu yıl en az 20 ülke ise anketin kapsadığı Haziran 2020 ile Mayıs 2021 arasında insanların internet erişimini engelledi. Raporun kapsadığı 70 ülkeden 56’sında da insanlar çevrimiçi faaliyetleri nedeniyle tutuklandı veya hüküm giydi.

Rapora göre, çok sayıda hükümet Google, Apple ve Facebook gibi teknoloji devlerinin muazzam gücünü kısıtlayan yasalar peşinde koşuyor.

Bu yasalardan bazıları tekelciliği engellemek adına yapılsa da devletler ve teknoloji şirketleri arasındaki savaşta kaybeden yine internet kullanıcıları oluyor.

Türkiye’de internet erişimi özgür değil

Raporda, Türkiye’de internet kullanımı ‘Erişim engeli‘, ‘İçerik sınırlaması‘ ve ‘Kullanıcı hakları ihlalleri‘ başlıkları altında incelendi.

100 puan üzerinden yapılan değerlendirmede Türkiye sırasıyla 15, 10 ve 9 puan alarak 34 puanla internet erişiminin özgür olmadığı ülkeler arasında yer aldı. Türkiye aynı raporda geçen yıl 35, ondan önceki yıl ise 37 puan alarak yine özgür olmayan ülkeler arasındaydı.

Değerlendirmede, toplamda 70-100 arası puan ‘özgür‘, 40-69 arası ‘kısmen özgür‘, 0-39 arası ‘özgür değil‘ anlamına geliyor.

‘Darbe girişimi sonrası baskı arttı’

Raporda Türkiye ile ilgili yapılan değerlendirme ise şöyle: “AKP hükümeti, 2016’daki darbe girişiminden sonra muhaliflere geniş kapsamlı bir baskı uyguladı. 2017’de kabul edilen anayasa değişiklikleri, gücü Cumhurbaşkanı’nın elinde topladı. Erdoğan’ın AKP’si 2002’den beri Türkiye’yi yönetiyor ve başlangıçta bazı liberalleştirici reformlar yapsalar da siyasi haklar ve sivil özgürlükler için giderek artan bir azalma gösterdiler. Erdoğan, Türk siyasetinde büyük bir güç kullanmaya devam ederken, 2019 belediye seçimlerinde muhalefetin zaferi ve Covid-19 pandemisinin zaten sallanan ekonomi üzerindeki etkisi, hükümete muhalefeti bastırmak ve kamusal söylemi sınırlamak için yeni teşvikler verdi.”

Raporda, Türkiye’de internet kullanımı ve internette sansüre yönelik değerlendirmelerde dikkat çeken diğer noktalar şöyle:

‘İnternet satın alabilmede son sırada’

Türkiye, dünya genelinde 59. sırada yer alarak Avrupa’da internet satın alınabilmede en düşük puana sahip ülke olmaya devam ediyor.

Önceki raporlama dönemlerinde olduğu kadar şiddetli olmasa da ülke genelinde sık sık elektrik kesintileri yaşanmaya devam etti.

Geçmiş yıllarda, Güneydoğu bölgesi zayıf telekomünikasyon altyapısı ve elektrik kesintilerinden olumsuz etkilenmiştir. 2020 Kapsayıcı İnternet Endeksi Raporuna göre, erkekler kadınlara göre yüzde 13 daha fazla internete erişiyor.

‘İçerikleri sınırlama’ puanı 6 üzerinden 1

Türkiye’nin ‘İçerikleri sınırlama’ puanı 6 üzerinden 1. Yeni engellenen internet siteleri arasında Türkiye’nin askeri operasyonları, Kürtçe haberler ve hükümet eleştirileri hakkında içerik yayınlayanlar yer alıyor.

Yeni engellenen bazı dijital haber kaynakları, ‘terör propagandası yapmakla’ suçlanıyor. İnternet siteleri, cinsellikle ilgili anahtar kelimeler içeren bir alan adı aldıklarında engellenebiliyor. Ateizmi teşvik eden sayfalar da ‘İslam’a hakaret olarak’ kabul edilip engellenebilir.

‘İçerikler silinmeye zorlanıyor’

Türkiye, ‘Devlet veya devlet dışı aktörler, yayıncıları, içerik barındırıcılarını veya dijital platformları içeriği, özellikle de uluslararası insan hakları standartlarıyla korunan materyalleri silmeye zorlamak için yasal, idari veya başka yollar kullanıyor mu?’ başlığında sıfır puan aldı.

Devlet yetkilileri içeriğin silinmesini veya kaldırılmasını talep etme konusunda inisiyatif kullanır. Sosyal medya platformları; para cezaları, reklam yasakları, erişim engellemeleri ve bant genişliği kısıtlamalarından kaçınmak için idari kararlara ve mahkeme kararlarına uyar.

Küresel sosyal medya platformlarına benzer şekilde, popüler Türk internet siteleri içerik kaldırma kararlarına tabidir.

‘Gazeteciler oto-sansür uyguluyor’

Türkiye, ‘Online gazeteciler, yorumcular ve diğer kullanıcılar oto-sansür uyguluyor mu?’ başlığında 1 puan aldı.

İletişim Başkanı Fahrettin Altun, geçen sene mayıs ayında, ‘Sosyal Medya Yönergesi’ yayınlayarak vatandaşlara ‘yasa dışı’ veya ‘karalayıcı’ olarak algılanan bir gönderiyi beğenmekten veya paylaşmaktan sorumlu tutulacağını hatırlattı.

‘Gizlilik hakkı ihlal ediliyor’

Türkiye, “Hizmet sağlayıcılar ve diğer teknoloji şirketleri tarafından kullanıcı verilerinin izlenmesi ve toplanması, kullanıcıların gizlilik haklarını ihlal ediyor mu?’ alanında da sıfır puan aldı.