Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR), 2024 yıl sonu itibarıyla dünya genelinde şiddet, zulüm ve çatışmalar nedeniyle zorla yerinden edilen kişi sayısının 123 milyonu aşacağını duyurdu. Kurumun yeni yayımladığı Küresel Eğilimler Raporu, bu rakamın geçen yıla kıyasla yaklaşık 2 milyonluk bir artış anlamına geldiğini ortaya koydu. Ayrıca bu veri, son on yılda zorla yerinden edilme oranının neredeyse iki katına çıktığını da teyit ediyor.
10 Yılda İki Katına Çıkan Yerinden Edilme Krizi
UNHCR’ye göre, 2023 yılı sonunda kaydedilen toplam zorla yerinden edilmiş kişi sayısı 120 milyonu geçmişti. Bu rakamlar, yalnızca çatışmalar nedeniyle ülkelerini terk etmek zorunda kalan mültecileri değil, aynı zamanda ülkeleri içinde güvenli bölgelere göç eden milyonlarca insanı da kapsıyor.
Ancak raporda yer alan dikkat çekici bir gelişme de var: 2025 Nisan ayı itibarıyla, dünya genelinde zorla yerinden edilen kişi sayısı yaklaşık yüzde 1’lik azalmayla 122,1 milyona geriledi. Bu, son on yılı aşkın süredir kaydedilen ilk düşüş olarak kayıtlara geçti.
Sudan Zirvede: 14 Milyon Kişi Yerinden Edildi
UNHCR, dünyanın en büyük yerinden edilme krizinin şu anda Sudan’da yaşandığını açıkladı. Sudan ordusu ile paramiliter Hızlı Destek Güçleri (RSF) arasında devam eden iç savaş nedeniyle 14 milyondan fazla Sudanlı evlerini terk etmek zorunda kaldı. Bu sayı, 13,5 milyon kişinin yerinden edildiği Suriye’yi geride bırakarak Sudan’ı listenin ilk sırasına taşıdı.
Sudan’daki çatışmalardan kaçanlar çoğunlukla Güney Sudan, Çad ve Mısır gibi komşu ülkelere sığınıyor.
Afganistan ve Ukrayna’da Durum Derinleşiyor
Afganistan’da ise 10 milyondan fazla kişi yerinden edildi. Her ne kadar ülkedeki büyük ölçekli çatışmalar sona ermiş olsa da, UNHCR yaygın yoksulluk, açlık ve sınır dışı uygulamalarının sürdüğüne dikkat çekti. Özellikle belgesiz Afgan göçmenlerin bazı ülkeler tarafından geri gönderilmesi, insani krizin derinleşmesine neden oluyor.
Rusya’nın Ukrayna’ya karşı başlattığı savaş da kitlesel yerinden edilmelere yol açmaya devam ediyor. Rapor, şu ana dek 3,7 milyon Ukraynalının ülke içinde, 5,1 milyonunun ise yurtdışında sığınmak zorunda kaldığını belirtiyor. Böylece Ukrayna’daki toplam yerinden edilen kişi sayısı 8,8 milyonu buldu.
Suriyelilerde Dönüş Başladı
UNHCR Yüksek Komiseri Filippo Grandi, savaşın büyük ölçüde yıktığı Suriye’ye dair olumlu bir gelişmeye dikkat çekti. Grandi’ye göre, ülkede çatışmaların kısmen durulmasıyla birlikte yaklaşık 2 milyon Suriyeli mülteci evlerine dönmeye başladı. Bu gelişme, “umut ışığı” olarak nitelendirildi.
Yerinden Edilmenin Algısı: Gerçekler ve Mitler
UNHCR, zorla yerinden edilen kişilerin çoğunun sanılanın aksine Avrupa veya Amerika’ya değil, komşu ülkelere sığındığını vurguladı. Kurum, “daha zengin bölgelerdeki yaygın algının aksine, mültecilerin yaklaşık üçte ikisi kendi bölgelerinde kalıyor” açıklamasıyla, göç krizine dair kamuoyunda oluşan yanıltıcı düşünceleri düzeltmeye çalıştı.
İç Göçte Çarpıcı Artış
Raporda yer alan bir başka dikkat çekici veri ise ülke içi yerinden edilmelerde yaşanan artış. 2023 yılı sonu itibarıyla ülke içinde yerinden edilen kişi sayısı yüzde 9’un üzerinde bir artışla 73,5 milyona ulaştı. Bu, küresel yerinden edilme krizinin sadece sınır aşan göçlerle sınırlı olmadığını gösteriyor.
Rapor, bu kitlesel insani krizin, ABD ve diğer Batılı bağışçılar tarafından yapılan bütçe kesintileri nedeniyle daha da karmaşık hale geldiğine işaret ediyor. Uluslararası yardım kuruluşlarının finansal kaynaklara erişimi azalırken, sahada ihtiyaçlar artıyor.
