Afganistan’da iktidarı elinde tutan Taliban rejimi, toplum üzerindeki denetimini kültür ve spor alanlarına da yayarak bir skandala daha imza attı. Ülkenin yeni yönetimi, İslam hukukuna aykırı olabileceği gerekçesiyle satranç oyununu süresiz şekilde yasakladı. Gerekçe: “Kumar şüphesi.”
BBC ve AFP gibi uluslararası haber ajanslarının aktardığına göre, Taliban Spor Müdürlüğü sözcüsü Atal Maşvani, satranç hakkında “dini kaygıların” bulunduğunu belirterek, oyunun şimdilik askıya alındığını açıkladı. Yasağın ne kadar süreceği ise belirsiz. Taliban’ın kararı, Afganistan’da uzun zamandır devam eden kültürel ve sosyal baskı dalgasının yeni bir halkasını oluşturuyor.
Yalnızca Dini Değil, Yapısal Sorunlar da Etkili
Taliban yetkililerinin açıklamasına göre satranç, kumar kapsamına giriyor olabilir. Ancak bu açıklamanın perde arkasında yalnızca dini kaygıların değil, siyasi ve yapısal sorunların da olduğu ortaya çıkıyor. Avustralyalı büyükusta Ian Rogers, sosyal medya platformu X üzerinden yaptığı açıklamada, Afgan Satranç Federasyonu’nun zaten yaklaşık iki yıldır işlevsiz olduğunu ve yasağın temelinde federasyondaki yönetim krizleri, meşruiyet tartışmaları ve kötü yönetimin yattığını belirtti.
Gençlerin Nefes Aldığı Alanlar Daraltılıyor
Kabil’de bir çay evinin sahibi olan ve zaman zaman gayriresmî satranç turnuvaları düzenleyen bir işletmeci, BBC’ye verdiği demeçte bu kararın gençlerin sosyal yaşamına büyük bir darbe vurduğunu dile getirdi. “Gençlerin artık eğlenebileceği çok az şey kaldı. Her gün buraya gelip çay içiyor, arkadaşlarıyla satranç oynuyorlardı,” diyen esnaf, bu oyunun diğer Müslüman ülkelerde de oynandığını hatırlatarak, alınan kararın anlamsızlığına dikkat çekti. Ancak Taliban’ın iradesine karşı gelmemek adına yasağa uyacağını söyledi.
Spor, Kadın ve Toplumsal Hayat: Sistemli Kısıtlama
Taliban’ın Ağustos 2021’de yönetimi ele geçirmesinin ardından kadınların spordan, eğitimden ve kamusal hayattan dışlandığı, birçok spor dalının da sistematik şekilde yasaklandığı biliniyor. “İyiliği emretmek ve kötülükten sakındırmak” adına çıkarılan yasalar, Taliban’ın ‘ahlaki kontrol’ adı altında uyguladığı baskı politikalarının kılıfı haline geldi. Satranç yasağı da bu yasal düzenlemelerin doğrudan sonucu olarak hayata geçirilmiş durumda.
Satrançta “Haram” Endişesi
İslam dünyasında satranç, tarih boyunca tartışmalı bir konumda yer aldı. Abbasiler döneminde kimi alimlerce hoş görülse de, kimi çevrelerce zaman kaybı ve kumarla ilişkilendirilerek menfi değerlendirildi. Taliban’ın bugünkü yasağı da, bu tarihsel tartışmanın modern versiyonu olarak gündeme geldi. Ancak burada öne çıkan gerçek, oyunun içeriğinden ziyade iktidarın kontrol mekanizmalarını genişletme arzusu.
Afganistan’da satranç taşları artık tahtaya dizilmiyor. Zihinleri özgürleştiren her şey gibi, o da artık “şüpheli.” Taliban rejimi, toplumun düşünme alanlarını daraltmaya, gençleri izole etmeye ve kültürel etkinlikleri boğmaya devam ediyor.
- SETA Raporunun Uluslararası Medya Üzerindeki Etkileri: Fişleme, Baskı ve Diplomatik Krizler - 15 Haziran 2025
- İran-İsrail Savaşı Derinleşiyor: Hayfa’ya Füze Yağdı, Tahran’da Patlamalar, Dünya Endişeli - 15 Haziran 2025
- Mahfi Eğilmez’den Eğitim Sistemine Eleştiri: “Çocuklar Öğreniyor Ama Yaratamıyor” - 14 Haziran 2025
