İran’da protestoculara sert müdahale görüntülendi

3 Kasım 2022

İran’da güvenlik güçlerinin protestocuları dövdüğünü gösteren videolar sosyal medyada hızla yayıldı. Yedi haftadır devam eden sosyal çalkantıları sonlandırmak üzere sanatçılardan ekonomist ve avukatlara, toplumun geniş kesimlerini bastırma girişimlerine yönelik halk öfkesi giderek artıyor.

Kürt kökenli Mahsa Amini’nin ahlak polisi tarafından tutuklandıktan sonra 16 Eylül’de hayatını kaybetmesinin ardından başlayan protestolar kapsamında toplumun tüm katmanları, siyasi değişim çağrıları yapıyor.

İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney’e ölüm çağrıları yapılan ülke çapındaki eylemler, 1979 yılındaki İslam Devrimi’nden bu yana İran iktidarına yönelik en cesur muhalefeti ortaya koyuyor.

Amini vakası ve protestoculara yönelik baskılar, İran’da iktidardaki yöneticilere yönelik uluslararası tepkileri arttırdı.

İranlı liderlerse krizden ABD ve diğer Batılı güçleri sorumlu tutuyor.

Hamaney, bugünkü açıklamasında, protestoları destekleyen Amerikalı yetkililerin “utanmaz” olduğunu söyledi.

Hamaney, “Amerika’nın dokunulmaz bir güç olduğunu düşünenler yanılıyor. Son gelişmelerde görüldüğü gibi tamamen savunmasızlar” dedi.

Meclis üyesi Muhammed Salih Jokar, yurtdışında yaşayan ve memleketlerindeki “ayaklanmaları” kışkırtan İranlılar’ın vatandaşlıklarının iptal edilmesi gerektiğini söyledi.

Protestolarla ilgili 22 Ekim tarihli bir video, Tahran’ın güneyinde on kadar polisin bir kişiyi gece sokakta dövdüğünü, motosikletli bir polisin bu kişinin üzerinden geçtiğini, bir diğerininse yakın mesafeden ateş ederek vurduğunu gösteriyor. Reuters, video görüntülerinin gerçek olup olmadığını doğrulayamadı.

Uluslararası Af Örgütü, 22 Ekim tarihli video hakkında, “Tahran’dan gönderilen bu şoke edici görüntü, İranlı güvenlik güçlerinin şiddetinin sınırı olmadığının bir başka feci örneği. Cezasızlık krizi içinde bu kişilere protestocuları dövüp silahla vurmaları için serbesti tanınıyor. Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konseyi bu suçları derhal soruşturmalı” açıklaması yaptı.

İran emniyeti, polis memurlarının bir vatandaşı dövdüklerini gösteren bir videonun ayrıntılarını değerlendirmesi için dün özel talimat verdi.

Tesnim haber ajansına göre yapılan açıklamada, “Polis, sert ve alışılmadık muameleyi onaylamıyor. Suçlu polis memurlarının durumu yasalara göre ele alınacak” denildi.

Aktivist HRANA haber ajansı, olaylarda 46’sı 18 yaş altında yaklaşık 300 kişinin öldüğünü bildirdi. İran, en az 36 güvenlik gücünün de öldüğünü kaydetti.

Haber ajansı ayrıca 133 kent ve kasabada ve 129 üniversitede 300’ü öğrenci olmak üzere 14 bin 160 kişinin tutuklandığını kaydetti.

Kriz, İran para birimini de vurdu. Bugün karaborsada 1 Amerikan doları, 342 riyalden işlem gördü. İran’da piyasalara ilişkin veri toplayan bonbast.com’a göre İran riyali, protestoların başlamasından bu yana değerinin yaklaşık yüzde 7’sini kaybetti.

Güvenlik güçleri, hafta başında tanınmış ekonomist Davut Souri’yi evinde tutukladı. Polis, Souri’nin dizüst bilgisayarı ve cep telefonuna el koydu. Tutuklama işleminden sonra ailesine, Souri’nin Evin hapishanesinde olduğunu söyledi. Reuters, bu haberin yer aldığı sosyal medya paylaşımını doğrulayamadı.

İran medyası bugün de ünlü İranlı rapçi Toomaj Salihi’nin tutuklandığını gösteren videoyu yayınladı. Videoda gözleri bağlı olduğu görülen Salihi, daha önce sarfettiği ve yetkilileri eleştiren sözleri hakkında, bu söylediklerini kastetmediğini belirtti.

Salihi, protestolara destek verdiği video kliplerinin yayınlanmasından sonra tutuklanmıştı.