İPA Raporu: İstanbul’da Eğitimde Özelleşme ve Eşitsizlik

30 Eylül 2024

İstanbul Planlama Ajansı’nın (İPA) yayımladığı son rapor, eğitimde özelleşmenin ve dönüşümün, eğitim hakkı üzerinden değerlendirilmesine odaklanıyor. Rapor, Türkiye ve özellikle İstanbul’daki eğitim sisteminin son on yılda geçirdiği dönüşümü, özelleşmenin etkilerini ve eğitime erişimdeki eşitsizlikleri detaylı bir şekilde inceliyor.

Rapora göre, İstanbul’da özel ilkokul oranı son on yılda iki katından fazla artarak %17,93’ten %35,44’e yükselmiş. Bu durum, İstanbul’daki liselerin %68,10’unun özel liseler tarafından oluşturulduğunu gösteriyor. İPA Başkanı Buğra Gökçe, bu verileri “4+4+4 eğitim sistemi ile uygulanan politikaların üzücü sonucu” olarak nitelendiriyor ve eğitimde özel sektörün artan payının fırsat eşitliğini azalttığını, nitelikli eğitime erişimin güçleştiğini ve eğitim hakkının eşitlikçi bir şekilde yaşanmasının zorlaştığını belirtiyor.

Özellikle ekonomik durumu iyi olmayan ailelerin çocukları için durum daha da vahim. Paralı eğitim şansı bulamayan öğrenciler, imam hatip ve meslek liselerine yönlendiriliyor. Bu durum, eğitimdeki sosyal adaleti zedeleyen ve toplumsal eşitsizlikleri derinleştiren bir sorun olarak karşımıza çıkıyor.

Raporda ayrıca, okul öncesi eğitim kurumlarında özel eğitim kurumları payının İstanbul’da %43,43’e çıktığı, ülke genelinde ise bu oranın %19,76 olduğu belirtiliyor. Bu veriler, özel eğitim kurumlarına olan yönelişin, 4+4+4 eğitim sisteminin değişmesi ve dershanelerin kapanmasıyla arttığını gösteriyor. Ancak, özel okullaşmanın öğrencilerin akademik başarısına olumlu bir etkisi olup olmadığı konusunda net bir sonuç ortaya konmuyor. Liseden üniversiteye geçiş sırasında alınan puanlar analiz edildiğinde, özel okullaşmanın başarı artışı sağlamadığı, en az 450 puanla kapatan bölümlere büyük oranda devlet lisesi mezunu öğrencilerin girdiği görülüyor.

İPA’nın bu raporu, eğitimde özelleşmenin ve dönüşümün toplumsal adalet üzerindeki etkilerini gözler önüne seriyor. Eğitimde özelleşmenin artması, eğitim hakkının eşitlikçi bir şekilde yaşanmasını engelliyor ve toplumun alt tabakalarında kalan bireylerin sosyal hareketliliğini ve başarı şansını azaltıyor. Bu durum, eğitim politikalarının ve uygulamalarının yeniden gözden geçirilmesi gerektiğini gösteriyor.