Bilim-Teknoloji

Çayın genetik sırları ortaya çıkarıldı

Yazar

2 Mayıs 2017

Botanistler çay bitkisinin genetik sırlarını keşfetti.

Çinli botanistler, hem yeşil hem de siyah çay üretiminde kullanılan Camellia Sinensis türü çay bitkisinin gen dizilimini ortaya çıkardı.

Çay bitkisinin ekonomik ve kültürel önemine rağmen bitkinin genlerine dair bugüne kadar çok az şey biliniyordu.

Çin’deki Kunming Botanik Enstitüsü’nden bitki bilimci Lizhi Gao “Çok farklı aromaları olsa da çay aromasının genetik temelinin ne olduğu hakkında hiçbir şey bilinmiyordu” diyor:

“Yeni dizilim teknolojileri ve genetik haritaların inşasıyla birlikte aromaların bir kısmını inceleyecek güncellenmiş bir çay bitkisi genomu üzerinde çalışıyoruz.”

Camellia cinsinin altında bazıları süs bitkisi olmak üzere 100’den fazla tür bulunuyor.

Fakat yalnızca Camellia Sinensis türü bitki çay üretimi için ticari olarak üretiliyor.

Araştırmacılar bu türün yapraklarında, çaya kendine has aromasını veren yüksek miktarda kimyasal olduğunu fark etti.

Camellia cinsindeki diğer bitki türlerinde ise bu kimyasallardan çok daha az bulunuyor.

İngiltere’deki Kew Kraliyet Botanik Bahçesi’nin Bilim Direktörü Yardımcısı Dr. Monique Simmons da bu araştırmanın çayın genetik yapısıyla ilgili önemli bilgiler verdiğini söylüyor.

BBC’ye konuşan Simmons “Bu araştırmanın çay üretimindeki kişilerin yanı sıra tıbbi ve kozmetik amaçla kullanmak üzere bitki üretenler için önemli sonuçları olabilir. Çünkü çaydaki bileşimler genellikler kozmetik veya tıbbi amaçla üretilen bitkilerdekiyle bağlantılı” diyor.

Çay bitkisinin gen dizilimini ortaya çıkarmak beş yıldan daha fazla zaman almıştı.

Çayın üç milyar baz çifti uzunluğundaki DNA’sı, kahve bitkisinin dört katı uzunlukta ve çoğu bitkiden daha uzun.

Çalışmayı Güney Kore ve ABD’deki bilim insanlarıyla birlikte yürüten Prof. Gao, “Laboratuvarımız 20’den fazla bitkinin gen dizilimini ortaya çıkarmıştı ama bu bitkinin, çay bitkisinin gen dizilimi zordu” diyor.

Çay hakkındaki yeni genetik bilgiler, seçici çiftleştirme yöntemiyle birlikte bitkinin kalitesinin iyileştirilmesinde işe yarayabilir.

İngiltere’deki Kraliyet Bahçecilik Bilimi Topluluğu’nun Şef Bahçecilik Bilimcisi Guy Barter, bu çalışmanın bitki üreticilerine “yeni ve güçlü bir araç” sağladığını söylüyor.

BBC’ye konuşan Barter “Aromaların temelini ve çayın işlem kalitesini anladığınız zaman yetiştiricilerin yeni varyeteler üretmek istedikleri zaman temel alabilecekleri genetik işaretleri ortaya koymuş oluyorsunuz” diyor.

Camellia Sinensis türünden siyah, sarı, yeşil, kokulu, beyaz ve fermente olmak üzere altı ana tür çay üretiliyor. Hepsinin de kendine özgü aroması, tadı ve görünüşü var.

Bu çayların kendine özgü aromaları, farklı kimyasal bileşimleri sayesinde oluşuyor.

Dr. Simmonds çay bitkisinin genomunun bitkinin geçirdiği evrimi anlamayı da kolaylaştırdığını belirtiyor:

“Bir diğer önemli bulgu ise çayın tadı için önemli olan bileşimlerin sentezinde rol alan biyokimyasal yolların, çayın bazı atalarında da bulunduğunu ve 6,3 milyon yıldır var olduğu bulgusuydu.”

İlk bitki genomu 15 yıl önce dizilmişti.

O günden bu yana 50’den fazla bitki türünün gen haritası çıkarıldı. Bunların arasında muz, patates ve domates de var.

Araştırma Molecular Plant dergisinde yayınlandı.