Amerika’daki “diz çökme” eylemi ne anlama geliyor…

3 Haziran 2020

ABD’de George Floyd’un polis tarafından boğularak öldürülmesine karşı tırmanan öfkeyi bastırmak için Başkan Donald Trump tarafından birçok kente konuşlandırılan Ulusal Muhafızlar göstericilerle dayanışma sergiliyor. Ülkenin dört bir yanından, Floyd için adalet arayan göstericilerle dayanışma için diz çöken askerlerin görüntüleri geliyor. Diz çökmenin anlamı ne, göstericiler neden diz çöküyor.

Diz çökme eylemi, George Floyd ile başlamadı. Amerika Birleşik Devletleri’nde millî marş protestoları, 2016 yılında ABD’de yaşanan polis şiddeti, ırkçılık ve ölümlü olayları protesto etmek için spor karşılaşmaları öncesinde çalınan ABD ulusal marşının protesto edilmesi eylemidir. National Football League bünyesindeki San Francisco 49ers takımında oyun kurucu olarak görev yapan Colin Kaepernick tarafından marşın çalınması sırasında önce oturarak sonra da diz çökerek başlatılmıştır. Yapılan eylem ABD Başkanı Donald Trump tarafından ağır eleştirilere maruz kalınca hem NFL hem de diğer spor branşlarında hızla yayılmıştır. Kaepernick ise adı konulmamış bir şekilde kara listeye alınmış, spor yapmasının olanakları elinden alınmıştır.

ABD’de spor karşılaşmalarından önce millî marş çalınması gelenek olagelmiştir. Kanunlara göre marş çalınırken ortamda bulunanların ayağa kalkıp sağ ellerini kalplerine götürmeleri esastır. NFL oyuncularının 2009 yılına kadar millî marş çalınırken sahada olma zorunlulukları bulunmuyordu. 2016 yılında NFL tarafından yapılan açıklamada oyuncuların millî marş çalınması sırasında ayağa kalkmaları önerilir ancak dayatılmamaktadır, oyun kurallarında da marş çalınırken “ayağa kalkılır” denilmektedir.

Marşın önemine dair ABD halkında farklı görüşler hâkimdir. Bazıları marşa gösterilen hürmetin görev yaparken hayatını kaybetmiş askeri ve emniyet personelinin anısına saygı olduğunu düşünürken, bir diğer görüş ise genel olarak ABD’nin temsil ettiği değerlere olan saygı ifadesi olduğu yönündedir.

Özellikle 2016 yılı Temmuz ayında ABD’nin çeşitli kentlerinde yaşanan polis şiddeti olaylarda patlama yaşanır. Özellikle Alton Sterling ve Philando Castile örneklerinde olduğu gibi siyahilerin beyaz polis memurları tarafından ortada hiç sebep yokken öldürülmesi kitlesel tepkilere yol açmıştır. Olayları takip eden günlerde eski bir asker olan siyahi Micah Xavier Johnson Dallas’ta polis memurlarına silahlı saldırıda bulunmuş, 5 polisi öldürmüş, 11 tanesini de yaraladıktan sonra öldürülmüştür.

Bu olayların ardından Colin Kaepernick ve takım arkadaşı Eric Reid polis şiddetine ve sürmekte olan ırkçı yaklaşımları protesto etmek için millî marş çalınırken diz çökme eylemi başlatırlar.

Protestolar

Kaepernick maçlar öncesinde başlattığı millî marş protestosunu 2016 sezonu öncesinde oynanan hazırlık maçlarında başaltmıştır. Yaptığı eylemler ancak iki hafta sonra medyanın dikkatini çekmiş ve ülkenin gündemine girmiştir. Eylemlerinden sonra eski asker olan Amerikan futbolu oyuncusu Nate Boyer ile de görüştükten sonra ABD Ordusunda görev yapan askerlere saygısızlık etmemek için marş çalınırken oturmayı değil diz çökmeyi tercih eder. 1 Eylül 2016 günkü sezon öncesi son hazırlık maçında kendisine takım arkadaşı Eric Reid katılır. Seattle Seahawks oyuncusu Jeremy Lane de protestoya dahil olur.

2016 sezonunun başlamasıyla ilk haftada 11 NFL oyuncusu protestoya katılır. Kaepernick’in Nevada Üniversitesinden arkadaşı Denver Broncos oyuncusu Brandon Marshall eylemlere dahil olur. 11 Eylül günü Kansan City Chiefs takımından Marcus Peters ve New England Patriots’dan Devin McCourty ve Martellus Bennett marş sırasında yumruğunu kaldırdı. Miami Dolphins’den Jelani Jenkins, Arian Foster, Kenny Stills ve Michael Thomas marş sırasında diz çökerek protesto eylemine katıldı.

Kasım ayında yapılan 2016 Amerika Birleşik Devletleri başkanlık seçimlerinde Cumhuriyetçi Parti adayı Donald Trump’ın kazanması da protestoları artırıcı etkide bulunur. Tampa Bay Buccaneers oyuncusu Mike Evans “ülkede bazı şeylerin kötü gittiğini” söyleyerek eylemlere destek verir.

2017 Mart ayında Colin Kaepernick’in San Francisco 49ers ile sözleşmesi feshedilir. Bu durum Kaepernick tarafından kendi teknik kabiliyet veya performansından çok siyasal tutumundan dolayı olduğu iddia edilmiştir.
Sezonun başlamasıyla beraber yeni ABD Başkanı Trump yaptığı saldırgan ve hakaret dolu açıklamayla konuyu uzlaşmaz bir tonda yeniden gündeme getirmiştir:

“Birisi bayrağımıza saygısızlık ettiği zaman NFL patronlarının şöyle demesini istemez miydiniz: “Şu o. çocuğunu derhal alın sahadan. Alın! Kovuldu. Kovuldu!” Donald Trump

Üçüncü hafta karşılaşmalarının çoğu Trump’ın bu açıklamalarından sadece bir iki gün sonra oynandığı için açıklamalara karşı yoğun tepki vardı, tüm karşılaşmalarda 200’ün üzerinde oyuncu marş protestosuna katıldı. Çok sayıda koç, takım sahibi patron ve oyuncu Trump’a karşı açıklamalarda bulundu.[3] NFL’in yurtdışındaki maçları kapsamında Londra Wembley Stadyumu’nda yapılan Baltimore Ravens-Jacksonville Jaguars maçında neredeyse tüm oyuncular diz çökerek protestolara destek vermiştir. Oyuncular maç sırasında çalınan İngiltere millî marşında ise ayağa kalkmış ve kolkola girmiştir.

New York Giants maçına çıkan Philadelphia Eagles oyuncuları marş çalınırken sıkılı yumruklarını kaldırarak protesto ederken Giants oyuncuları da kolkola girmiştir. Çok sayıda Miami Dolphins oyuncusu siyasal görüşlerinden dolayı işinden atılmış olan Kaepernick’e destek veren “#IMWITHKAP” yazılı tişörtlerle ısınmaya çıkmıştır. Oakland Raiders ve Washington Redskins takımları da maçlarından önce büyük çoğunlukla protestoya katılmıştır. Denver Broncos ve Buffalo Bills de benzer çoğunluk eylemine imza atmıştır. Dallas Cowboys takımı ve başkanı Jerry Jones dahil olmak üzere tüm teknik ekip marş sırasında diz çökmüştür. New Orleans Saints ise marştan önce protesto için diz öküp marş sırasında saygı duruşuna katılmıştır.

Indianapolis Colts ve Cleveland Browns oyuncuları da birlikte diz çökme eylemi yapmış, bu eylem İndianalı taraftarlar tarafından protesto edilmiştir. Sonra 8. Hafta Seattle’daki maçta Houston Texans oyuncuları protesto eylemi gerçekleştirince takımın patronu ve Trump destekçisi olan Bob McNair kapalı bir toplantıda oyuncu eylemlerini eleştirerek “mahkûmlar cezaevini yönetiyor” benzetmesi yapmış, sonrasında da özür dilemiştir.

2018 Sezonunun başlamasından önce Komisyon Başkanı Roger Goodell başkanlığında yapılan takım sahipleri toplantısında oyuncuların millî marş sırasında ayakta durmalarına yönelik karar oyçokluğuyla alınır, buna göre oyuncunun marş çalınırken soyunma odasında kalma hakkı da tanınmıştır. Ancak sahada protesto eylemi yapan oyuncular disiplin kuruluna sevk edilecektir. Yeni karar göre takımlar da oyuncularıyla yüzünden ceza alabileceklerdi.

NFLPA Sendikasının onayı alınmadan çıkartılan karar sonucunda Super Bowl şampiyonu Philadelphia Eagles takımı 5 Haziran günü için planan Beyaz Saray ziyaretini iptal edeceklerini duyurmuş, Trump ise görüşmeyi iptal etmiştir. Trump benzer bir boykota 2017 NBA Şampiyonu Golden State Warriors takımı tarafından maruz bırakılmıştır.
19 Temmuz ‘da açıklama yapmak zorunda kalan NFL Yönetimi marş protesto eylemlerine yönelik kuralların henüz geçerli olmadığını ifade etmek zorunda kalmış, kurallar hiç uygulanmadan sümen altı edilmiştir.