İnsanlık tarihinde tarımın başlangıcı olarak bilinen bitki evcilleştirme süreci, sanılandan çok daha geniş bir coğrafyaya ve daha erken dönemlere uzanıyor olabilir. Çin Bilimler Akademisi’nden Xinying Zhou ve ekibinin yürüttüğü yeni bir araştırma, bugünkü Özbekistan topraklarında yaşayan toplulukların 9.200 yıl önce yabani arpa türlerini taş oraklarla biçtiğini ortaya koydu. Bulgular, PNAS (Proceedings of the National Academy of Sciences) dergisinde yayımlandı.
Toda-1 Mağarası’ndan Çarpıcı Bulgular
Araştırmacılar, Özbekistan’ın Surhanderya Vadisi’nde yer alan Toda-1 mağarasında gerçekleştirdikleri kazılarda taş aletler, kömürleşmiş bitki kalıntıları ve odun kömürü izlerine ulaştı. Taş orakların üzerinde bulunan aşınma izleri, yabani tahılların kesilerek toplandığını gösteriyor. Üstelik ekip, bölgede yalnızca arpanın değil, aynı zamanda pistachio (antep fıstığı), elma ve iğde gibi bitkilerin de en erken kullanımına dair izleri ortaya çıkardı.
Tarımın Doğduğu Alanın Ötesine Geçen Bir Uygulama
Bugüne dek tarımın kökenleri çoğunlukla “Bereketli Hilal” olarak bilinen bölgeye atfediliyordu. İsrail, Lübnan, Ürdün, Türkiye, Suriye ve Irak’ı kapsayan bu alanda buğday, arpa ve baklagillerin evcilleştirildiği biliniyor. Ancak Özbekistan’daki bulgular, bu uygulamaların yalnızca Bereketli Hilal ile sınırlı kalmadığını, binlerce kilometre uzaklıktaki Orta Asya’da da gelişmiş bitki kullanım pratiklerinin var olduğunu ortaya koyuyor.
Yabani Bitkilerden Kontrollü Hasada
Kazılarda bulunan kömürleşmiş tohumların analizi, bölgede yaşayan toplulukların yabani arpa, fıstık, elma ve iğdeyi düzenli olarak topladıklarını gösteriyor. Araştırmacılara göre, bu durum bilinçli bir evcilleştirme sürecinden çok, doğada bulunan yabani türlerin “kontrollü hasadı” ile açıklanabilir. Ancak yine de bu yöntemler, tarımın gelişiminde kritik bir adım olarak değerlendiriliyor.
İklimsel Koşulların Rolü
Bugün Pamir Dağları’nın yağmur gölgesinde kalan Surhanderya Vadisi oldukça kurak. Ancak 9.000 yıl önce daha nemli bir iklime sahipti. Bu iklim koşulları, bitkilerin hem yetişmesi hem de insanlar tarafından toplanması için elverişli bir ortam sunuyordu. Araştırma ekibi, bu çevresel avantajın taş aletlerle yapılan sistematik hasadı kolaylaştırdığını belirtiyor.
- CHP’li Asu Kaya’dan “Komşu Anne” Projesine Tepki: Çocuk Bakımı Devlete Ait Sorumluluk - 26 Ağustos 2025
- CHP’li Kara: Çocuk Sağlığı, İktidarın Önceliği Olmalı - 26 Ağustos 2025
- Gazze’de Saldırılar 246 Gazeteciyi Hayattan Kopardı - 26 Ağustos 2025
