Danıştay: Tarım Arazilerinin Bakanlıkça Kiralanması Anayasa’ya Aykırı

Çiftçilerin rızası olmadan yapılacak kiralama uygulamasına yüksek yargıdan durdurma kararı

Danıştay, Tarım ve Orman Bakanlığı’nın çiftçinin rızası aranmaksızın işlenmeyen tarım arazilerini kiraya vermesine imkân tanıyan düzenlemeyi Anayasa’ya aykırı buldu. Yüksek mahkeme, mülkiyet hakkı ile sözleşme özgürlüğünü ihlal eden düzenlemenin Anayasa Mahkemesi’ne taşınmasına karar verdi.

İki Yıl İşlenmeyen Arazi Bakanlık Tarafından Kiraya Verilecekti

22 Ağustos 2024’te Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “İşlenmeyen Tarım Arazilerinin Tarımsal Amaçlı Kiraya Verilmesi”ne ilişkin yönetmelik, iki yıl boyunca işlenmeyen tarım arazilerinin malikinin rızası olmadan kiralanmasını öngörüyordu. Bu kapsamda kira bedelinin ve kiracının Bakanlık tarafından belirleneceği, arazi sahibinin ise sözleşme tarafı olmaktan çıkarılacağı düzenlenmişti.

Çiftçiler Sendikası (Çiftçi Sen), söz konusu yönetmeliğin iptali için Danıştay’a başvurdu. Dava dilekçesinde, düzenlemenin mülkiyet hakkını, sözleşme özgürlüğünü, hak arama hürriyetini ve hukuk devleti ilkesini ihlal ettiği vurgulanarak, Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu’nun ilgili maddelerinin Anayasa’ya aykırı olduğuna dikkat çekildi.

“Mülkiyet Hakkını Kullanılmaz Hale Getiriyor”

Davayı görüşen Danıştay 10. Dairesi, yönetmeliğin dayanağı olan 7442 sayılı Orman Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 37. maddesiyle 5403 sayılı Kanun’a eklenen hükümleri inceledi. Kararda, söz konusu düzenlemelerin mülkiyet hakkı ile sözleşme özgürlüğünün özüne dokunduğu, bu hakların kullanılmasını imkânsız hale getirdiği ve ölçülülük ilkesini ihlal ettiği ifade edildi.

Danıştay ayrıca, düzenlemenin yasama yetkisinin devredilmezliği ilkesini zedelediğini, hukuki belirlilik ve hak arama özgürlüğünü de ihlal ettiğini belirtti. Bu gerekçelerle, ilgili hükümlerin Anayasa’nın 7., 13., 35., 36. ve 48. maddelerine aykırı olduğuna hükmedildi.

“Hukuk Devleti İlkesine Aykırılık”

Kararda, Anayasa Mahkemesi’nin daha önceki hukuk devleti tanımlarına da atıf yapıldı. Danıştay, itiraz konusu düzenlemenin yalnızca mülkiyet ve sözleşme hakkını değil, aynı zamanda Anayasa’nın 2. maddesinde güvence altına alınan “hukuk devleti” ilkesini de ihlal ettiğini belirtti.

Bu değerlendirmeler sonucunda Danıştay, kanunun ilgili hükümlerinin iptali için Anayasa’nın 152. maddesi gereğince Anayasa Mahkemesi’ne başvurulmasına karar verdi.

“Toprak Köylünün Emeğiyle Değerli”

Çiftçi Sen avukatı Fevzi Özlüer, kararın ardından yaptığı değerlendirmede, Danıştay’ın tespitlerinin çiftçilerin yıllardır dile getirdiği kaygıları doğruladığını belirtti. Özlüer, “Bu düzenleme çiftçiyi tamamen devre dışı bırakıyor, idareye sınırsız takdir yetkisi tanıyordu. Danıştay da bunun mülkiyet hakkının özüne dokunduğunu ortaya koydu” dedi.

Özlüer, tarım politikalarının köylünün toprağıyla bağını koparmak yerine güçlendirmek üzerine kurulması gerektiğini vurgulayarak, “Gıda güvenliği, şirketlere devredilen arazilerle değil, köylünün emeğiyle üretime devam etmesiyle sağlanır. Anayasa Mahkemesi’nin de bu açık ihlalleri görerek düzenlemeyi iptal edeceğine inanıyoruz” ifadelerini kullandı.