Hiper enflasyon ve para birimindeki tarihi değer kaybının tetiklediği toplumsal öfke, İran’da esnaf protestolarının ardından üniversitelere sıçradı; rejim “diyalog” çağrısı yaparken güvenlik önlemleri sıkılaştırılıyor.
İran’da derinleşen ekonomik kriz, sokaktaki hoşnutsuzluğu yeni bir eşiğe taşıdı. Yüksek enflasyon, hızla artan yaşam maliyetleri ve ulusal para biriminin serbest düşüşü karşısında önce esnafın başlattığı protestolar, şimdi üniversite kampüslerine yayıldı. Başkent Tahran başta olmak üzere ülkenin farklı kentlerinde öğrenciler, ekonomik çöküşe ve belirsizliğe karşı seslerini yükseltiyor.
Protestoların Yeni Adresi: Üniversiteler
İran basınına yansıyan bilgilere göre, protestolar en az 10 üniversiteye yayıldı. Tahran’da yedi büyük ve prestijli üniversitede öğrenciler kampüs içinde ve çevresinde gösteriler düzenledi. Ayrıca İsfahan, Yezd ve ülkenin kuzeybatısındaki Zencan kentlerinde de benzer eylemler bildirildi. Güvenlik güçleri, başta Tahran olmak üzere üniversite çevreleri ve ana kavşaklarda yoğun biçimde konuşlandırıldı.
Öğrenci protestoları, uzun süredir ekonomik baskı altında olan toplumun farklı kesimlerinin giderek ortak bir zeminde buluştuğunu gösteriyor. Yetkililer, katılımın sınırlı olduğunu vurgulasa da, üniversitelerin protestolara dahil olması, rejim açısından sembolik ve siyasi önemi yüksek bir gelişme olarak değerlendiriliyor.
Kıvılcım Esnaftan Çıktı
Protestoların fitili, Tahran’ın en büyük cep telefonu pazarında yandı. İthal ürün fiyatlarındaki sert artış nedeniyle birçok esnaf pazar günü kepenk kapatarak gösteri yaptı. Eylemler, kentin ticaret merkezlerine yayıldı. Pazartesi günü protestolar sürerken, salı günü bazı dükkânlar yeniden açıldı; ancak birçok esnaf satışları durdurdu ya da yalnızca çevrim içi satış yaparak fiyat dalgalanmalarına karşı kendini korumaya çalıştı.
Özellikle elektronik ve ithal ürün satıcıları, devletin döviz krizine karşı etkili bir politika geliştiremediğini savunuyor. Yerel basına konuşan bir esnaf, “Devletten hiçbir destek görmüyoruz. Bu yüzden protesto etmek zorunda kaldık” sözleriyle tepkiyi özetledi.
Para Birimi Çökerken “Diyalog” Çağrısı
İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan, protestoların ardından sendika temsilcileriyle bir araya geldi ve göstericilerin taleplerinin “meşru” olduğunu söyledi. Sosyal medya platformu X üzerinden yaptığı açıklamada Pezeşkiyan, İçişleri Bakanlığı’na protestocuların temsilcileriyle diyalog kurulması talimatı verdiğini duyurdu. Amaçlarının sorunları “sorumlu biçimde çözmek” olduğunu vurguladı.
Parlamento Başkanı Muhammed Bakır Galibaf da benzer bir açıklamayla, halkın alım gücünün artırılması için “acil önlemler” alınması gerektiğini söyledi. Ancak Galibaf, protestoların “dış aktörler” tarafından istismar edilebileceği uyarısını da yineleyerek, rejimin güvenlik refleksinin sürdüğünü gösterdi.
Hiper Enflasyon Ve Yaptırımların Gölgesi
Ekonomik krizin merkezinde, İran Riyali’ndeki tarihi değer kaybı yer alıyor. Piyasa izleme platformlarına göre, serbest piyasada 1 ABD doları 1 milyon 420 bin riyale kadar yükselirken, euro 1 milyon 700 bin riyeyi aştı. Bir yıl önce dolar 820 bin riyal seviyesindeydi. Bu sert düşüş, hiper enflasyonu ve fiyat istikrarsızlığını daha da derinleştirdi.
Uzmanlar, krizin yalnızca iç yönetim sorunlarından değil, aynı zamanda yeniden devreye giren BM yaptırımlarından ve İran’ın nükleer programı nedeniyle artan uluslararası baskıdan beslendiğine dikkat çekiyor. Eylül sonunda bazı BM yaptırımlarının yeniden yürürlüğe girmesi, kırılgan ekonomiyi daha da zorladı.
Rejimde Kadro Değişikliği, Belirsizlik Sürüyor
Protestoların gölgesinde hükümet, Merkez Bankası başkanını görevden alarak yerine Abdolnasser Hemmati’yi atadığını duyurdu. Hemmati, daha önce Ekonomi ve Maliye Bakanı olarak görev yapmış, ancak mart ayında parlamentoda görevden alınmıştı. Bu değişiklik, ekonomik yönetimde istikrar arayışının bir göstergesi olarak sunulsa da, piyasalarda güveni henüz tesis edebilmiş değil.
Okulların, bankaların ve bazı kamu kurumlarının Tahran ve çevresinde “enerji tasarrufu” gerekçesiyle kapatılması ise, protestolarla doğrudan ilişkilendirilmese de, olağanüstü koşulların derinliğine işaret ediyor.
- NHY / AFP, dpa / ZUMA Press, IRNA, ILNA, ntv.de
- Silivri’den Umuda: Resul Emrah Şahan’ın Cezaevinde Bestelediği “No:9” Sanatçıların Ortak Katkısıyla Yayımlandı - 31 Aralık 2025
- Vergi Yükü 2026’da Artıyor: MTV, Damga Vergisi Ve Harçlara Yüzde 18,95 Zam - 31 Aralık 2025
- İran’da Ekonomik Çöküş Üniversitelere Taştı: Protestolar Tahran’dan Ülke Geneline Yayılıyor - 31 Aralık 2025
