Çin, küresel teknoloji üretiminin kalbinde yer alan nadir toprak elementleri ve ilgili teknolojilerin ihracatına yeni kısıtlamalar getirdi. Karar, Trump ve Şi Cinping arasında yapılması planlanan görüşmeden hemen önce geldi. Bu adım, ekonomik rekabetin ötesine geçerek jeopolitik bir güç mücadelesine dönüşen Çin-ABD gerilimini daha da derinleştirebilir.
Stratejik Kaynaklara Sıkı Kontrol
Pekin yönetimi, perşembe günü yaptığı açıklamayla nadir toprak elementleri ve bu elementlere ilişkin madencilik, arıtma, geri dönüşüm ve mıknatıs üretimi teknolojilerinin ihracatına yeni izin şartları getirdiğini duyurdu.
Çin Ticaret Bakanlığı’nın yayımladığı yeni düzenlemelere göre, yabancı şirketler Çin menşeli nadir toprak elementlerinin en küçük izlerini bile içeren ürünleri ihraç etmek istediklerinde özel onay almak zorunda kalacak. Pekin ayrıca stratejik teknolojilerin de kontrol altında tutulacağını bildirdi.
Dünya nadir toprak elementlerinin yaklaşık yüzde 70’inin madenciliğini, yüzde 90’ının ise işlenmesini kontrol eden Çin, bu hamleyle küresel tedarik zincirinin kilit noktasını daha da güçlendiriyor.
ABD ile Görüşmeler Öncesi Sertleşen Pozisyonlar
Karar, ABD Başkanı Donald Trump ile Çin Devlet Başkanı Şi Cinping’in Güney Kore’de yapılacak Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği (APEC) zirvesi kapsamında ekim sonunda gerçekleştirmesi beklenen görüşme öncesine denk geldi. Bu zamanlama, iki ülke arasındaki ekonomik rekabetin müzakere masasında pazarlık konusu olacağına işaret ediyor.
Trump yönetimi daha önce Çin’den ithal edilen birçok ürüne ek gümrük tarifesi getirmişti. Pekin’in stratejik öneme sahip mineraller üzerindeki kontrolünü sıkılaştırması ise ABD ve diğer üretici ülkelerde tedarik güvenliği endişelerini artırıyor.
The Asia Group’tan George Chen, yaptığı değerlendirmede, “Nadir toprak elementleri, Washington ve Pekin arasındaki pazarlıklarda kilit konu olmaya devam edecek. Taraflar daha fazla istikrar istiyor, ancak bu süreç çok gürültülü geçecek. O gürültülerin hepsi müzakere taktiği,” ifadelerini kullandı.
Küresel Teknoloji Üretimi Risk Altında
Jet motorlarından radar sistemlerine, elektrikli araçlardan akıllı telefonlara kadar çok geniş bir ürün yelpazesinde kullanılan nadir toprak elementleri, modern ekonominin temel bileşenleri arasında yer alıyor. Çin’in bu stratejik kaynaklar üzerindeki kontrolünü artırması, yalnızca ABD değil, Avrupa Birliği, Japonya ve Güney Kore gibi üretici ekonomiler açısından da ciddi bir risk oluşturuyor.
Tedarik zincirinin kırılgan hale gelmesi, kritik teknoloji alanlarında fiyat artışı ve üretim gecikmeleri riskini beraberinde getiriyor. Bu durum, ABD’nin uzun süredir sürdürdüğü “tedarik zincirlerini çeşitlendirme” stratejisini daha da hızlandırabilir.
“Ulusal Güvenlik” Vurgusu ve Askerî Teknoloji Korkusu
Pekin yönetimi, yeni kısıtlamaları “ulusal güvenliği koruma” gerekçesiyle savundu. Ticaret Bakanlığı, bazı yabancı kişi ve kurumların nadir toprak elementlerini ve ilgili teknolojileri Çin’den askeri ya da hassas teknolojiler için yurtdışına aktardığını, bunun ülkenin güvenliğine “önemli zarar” verdiğini açıkladı.
Bu açıklama, Çin’in kaynak kontrolünü yalnızca ekonomik değil, askeri ve stratejik bir araç olarak da kullandığını gösteriyor. Karar aynı zamanda, küresel güç rekabetinin enerji, hammadde ve teknoloji ekseninde daha da sertleşeceğinin habercisi olarak okunuyor.
- NHY/ Associated Press (AP), Çin Ticaret Bakanlığı açıklaması, The Asia Group, George Chen değerlendirmesi
