Alberto Toscano’nun Geç Faşizm adlı çalışması, faşizmi yalnızca tarihe ait bir rejim biçimi olarak değil, çağdaş dünyanın krizlerinden beslenen bir siyasal-toplumsal süreç olarak yorumluyor. Kitap, anti-faşist düşüncenin zengin arşivine dayanarak liberalizmin sınırlarını, kapitalizmin köklü çelişkilerini ve otoriter dönüşlerin sürekliliğini yeniden tartışmaya açıyor.
Faşizmi tanımlamak yerine işleyişini anlamak
Toscano, kitap boyunca faşizmi sınıflandırmaya çalışan dar çerçeveleri geride bırakarak; ideolojik köklerini, toplumsal dinamiklerini, tarihsel ritimlerini ve kültürel etkilerini bütüncül biçimde analiz ediyor. Faşizmi belirli bir döneme sıkıştırmak yerine, modernitenin eşitsizlik üreten damarlarıyla ve günümüz kapitalist krizlerinin derinleşen toplumsal yarıklarıyla ilişkili bir “tekrarlayan süreç” olarak ele alıyor.
Bu yaklaşım, faşizmin bugün neden ve nasıl yeniden güç kazandığını anlamak için teorik bir açıklık sağlıyor: Faşizm yalnızca bir yönetim biçimi değil, kitleleri mobilize eden, krizleri yöneten ve devletin şiddet kapasitesini yeniden tanımlayan bir siyasal enerji olarak konumlanıyor.
Anti-faşist düşüncenin mirası: Teorik netlik, politik ufuk
Michael Hardt, eseri “hem teorik hem politik açıdan zorunlu bir başvuru kaynağı” olarak nitelerken, Toscano’nun geniş kapsamlı okumasının bugünün otoriter dalgalarını anlamak için kritik bir zemin sağladığını vurguluyor.
Robin D. G. Kelley ise, anti-faşist düşünürlerle kurulan entelektüel diyaloğun, faşizmin liberal demokrasinin doğal karşıtı olduğu yönündeki yaygın inancı sorguladığını belirtiyor. Kelley’e göre kitap, faşizmin kapitalizmin kriz dinamikleriyle nasıl iç içe geçtiğini, bu krizlerin otoriter eğilimleri nasıl beslediğini güçlü bir biçimde ortaya koyuyor.
Toscano’nun yaklaştığı yer, faşizmin yalnızca bir siyasal şiddet biçimi değil, aynı zamanda sermaye düzeninin kendi sürekliliğini güvenceye almak için devreye soktuğu bir “koruyucu mekanizma” olabileceği fikri. Bu çerçeve, güncel politik ekonomiyi anlamak açısından çarpıcı bir katkı sunuyor.
Sömürgecilikten günümüze uzanan uzun süreklilik
Jordy Rosenberg, kitabın en dikkat çekici yanının, faşizmi yalnızca 20. yüzyıl deneyimlerine bağlamayan; sömürgeci modernitenin geniş coğrafyalarındaki şiddet tarihini, ulus-devlet inşasını ve güncel otoriter-popülist hareketleri birbirine bağlayan uzun erimli bir analiz olduğunu ifade ediyor.
Toscano, faşizmin “yeniden ve farklı biçimlerde belirme” kapasitesini, hem kolonyal pratiklerin hem de mevcut neoliberal yönetim anlayışının süreklilikleri içinde okuyor. Böylece, geçmiş ve bugün arasında kesintisiz bir hat kuruyor; faşizmi yalnızca tarihsel bir kapanış değil, sürekli bir potansiyel olarak kavramsallaştırıyor.
Kitabın sunduğu siyasal tartışma: Bugüne dair bir uyarı
Geç Faşizm, yalnızca teorik bir inceleme değil; aynı zamanda güncel otoriterleşme süreçlerine dair güçlü bir uyarı niteliğinde. Toscano, faşizmi müstakbel bir felaket olarak değil, hâlihazırda dünyayı şekillendiren eşitsizliklerin, güvencesizliklerin ve devlet şiddetinin içinde mayalanan bir olgu olarak değerlendiriyor.
Bu nedenle çalışma, akademik bir metnin ötesinde, demokrasi mücadelesi, toplumsal hareketler ve kapitalizm eleştirisi açısından geniş bir tartışma alanı açıyor.
KAYNAKLAR:
Kitap tanıtım metni; yayınevi açıklamaları; Michael Hardt, Robin D. G. Kelley ve Jordy Rosenberg’in değerlendirmeleri.
- Bingöl’de 50 Milyon Yıllık Deniz Canlısı Fosilleri Bulundu - 29 Kasım 2025
- Suriye’nin Güneyine İsrail Baskını: İşgalin Yeni Eşiğinde En Kanlı Saldırı - 29 Kasım 2025
- Atıl İşgücü Uçurumu Derinleşiyor: Gerçek İşsizlik 12 Milyonu Aştı - 29 Kasım 2025
