Osmanlı’da esir var mıydı?
HaÅŸa!
Hiç Müslüman-Türk ecdadımızda esir, esaret böyle ÅŸeyler olur mu? Bunlar ancak Batılıların iÅŸleridir. Hiristiyan icadıdır! Osmanlı’da öyle ÅŸey olmaz…
Osmanlı’da”savaÅŸ ganimeti” vardı!..
“Futûhât” zamanında, yani Hristiyan ülkelerin iÅŸgal ve talanı sırasında “küffara diz çöktürünceye kadar” onların malı da canı da Müslüman’a “helâl”di. Ä°ÅŸ bitince de sıra “yaÄŸma”ya gelirdi ve buna insanlar da dahildi…
Her seferden dönüldüğünde, askerler, paÅŸalar diledikleri kadar genç kızları, oÄŸlanları yanlarına “cariye” olarak götürürlerdi. Tabi bu iÅŸin de bir “adâb” ve “erkân”ı vardı.
Önce Osmanlı sarayına gidecek olanlar seçilmeliydi. En akıllı, en zeki en yakışıklı oÄŸlanlar; en güzel, en endamlı, en yetenekli genç kızlar [ben genç diyorum siz çocuk anlayın, 7’sinden 17’sine…] Osmanlı Sarayı’nın payıydı.
Sonra PaÅŸalar, Yeniçeri AÄŸaları, Kethüdalar… derken bütün erkan tarafından böyle sırayla paylaşılırdı ganimetler.
Gelgelelim fetih seferleri azalıp, evladı fatihan ganimetsiz kalıp insanların esir alınamadığı dönemlerde bile ESÄ°RCÄ°LÄ°K bir meslekti Ä°stanbul’da. Yine “dar-ül harp”ten, sınır boylarından toplanan insanlar esir pazarına getirilirdi. Müslümanlar esir olmazdı, gayrı-müslimler esir olurdu. Ayrıca müslüman olmayanlar esir de satın alamazdı.
Yani öyle başıboÅŸ, yasa dışı, kaçak göçek deÄŸil. Fermanla düzenlenmiÅŸ, kuralları belirlenmiÅŸ, esnaflık haline gelmiÅŸ Loncaya baÄŸlanmış, başında da Saraydan atanmış bir Kethüda bulunan bir ESNAFLIKTI ESÄ°RCÄ°LÄ°K…
17.-18.yy’a kadar iyi gelir getiren itibarlı bir iÅŸti esircilik… ESÄ°R PAZARI vardı, ESÄ°RLER HANI vardı, ESÄ°R KAHVEHANELERÄ° vardı Ä°stanbul’da.
Ä°stanbul Esir pazarı, iÅŸ gücü, kas kuvvetinden ziyade evlerine kız veya oÄŸlan cariye kapatmak isteyen Beyzadeler ile esirlere fuhuÅŸ yaptırmak için sahip olmak isteyen “esnaf”lara çalışırdı. Sırf sadık uÅŸak, hizmetçi, çırak arayanlar da yok deÄŸildi tabiiki…
ReÅŸat Ekrem Koçu, Ä°stanbul Ansiklopedisi’nde (1958) Ä°stanbul’daki esir ticareti ve esir hayatı hakkında bilgiler verir. Yazdığına göre 17.yy’de Karadeniz’den getirilen esirler gözdeymiÅŸ.
Bu esirler üzerine bir DESTAN var; Esir Pazarının, Esirciler Hanının son demlerini görmüş DerviÅŸ Aşık Ali FÄ°GÂNÃŽ yazmış onu paylaÅŸayım da Osmanlı’da esircilik var mıymış, nasıl bir ÅŸeymiÅŸ siz karar verin.
Esirci Hanına düşerse yolun
Girüb kapusundan aklın yitirme
Temkin ü basiret üzere bulun
Bir nazar atfitsem ne olur dime
Odalar içinde kız ile oğlan
Mürgi hoş sadalar mehcûri vatan
Kaydı esâretde nice dilberan
Benzerler ayniyle dürri yetime
Sûreti beşerde nice yüz melek
Acıdır her birin hikâyesi pek
Esaret muhakkak ateşden gömlek
Lanet o esirci pelid zâlime
Oğlanı çıkarub mezâdi üryan
Hîcabdan yerlere geçer mûmiyan
Koşar hâcegiler mezadı duyan
Sine bülbülcüğü alan kendime
Dellâlbaşı ider mezadı küşâd
Çıkarub ortaya bir kadi şimşâd
Bideler rûşendir diller ise şâd
Bahâ biçilmez o külçei sime
Kâkülün perçemin zerrin telleri
Sineleri billur ince belleri
Ak zanbak güvercin ayak elleri
Pâyin bûs ederek değer tekrîme
Kimi ağzın koklar şâhi bütânın
Kimi dişin sayar dilber fetânın
Aman düz olmasın göster tabanın
Altun sayılacak şehlevendime
Yer yüzü cenneti Esir Pazarı
Değmesün buraya kem göz nazarı
At hûr i gilmâna aşk ile zarı
Ey Âşık Figaanî derviş kemine
Pelâspâre berdüş dervişiz yâhû
Bakub güzellere çekelim bir hû
Saydc şitâb itsem ben de bir ahû
Kuzgun beççe düşer kasir yedime
İstanbul Esir Pazarı, II.Mahmut tarafından (Tanzimat Dönemi) kaldırıldı ise de Esirci Hanı, Esirci Kahvehaneleri bu kez insan kaçakçılığının yasal olmayan biçimlerde sürdürüldüğü yerler olmaya devam etti.
- Ağrı Kesiciler ve Uyuşturular - 12 Mart 2023
- Yardım Ekipleri Ayrılırken - 14 Şubat 2023
- Ukrayna işgali, Tarihin Aynası - 26 Şubat 2022
