Türkiye’de 15 ayda 264 barışçıl toplantı ve gösteri engellendi, 5 yılda 161 bin kişi hakkında işlem yapıldı. ‘Eşit Haklar İçin İzleme Derneği’nin ‘Toplantı ve Gösteri Hakkı İzleme Raporu’na göre, Ekim 2015-Aralık 2015 tarihleri arasında, müdahale edildiği tespit edilebilen barışçıl gösteri sayısı 37 oldu.
1 Ocak ile 10 Kasım 2016 arasında tespit edilebilen müdahaleye maruz kalan barışçıl gösteri sayısı 227 oldu. Müdahale edilen gösterilerin 160’ı basın açıklaması, oturma eylemi, gösteri yürüyüşü, 28’i kutlama, 16’sı anma, 8’i stant açma, bildiri dağıtma, çadır kurma, 5’i karşıt gösteriler ve 5’i de diğer gösterilerdi. 227 etkinliğin 32’si müdahaleye rağmen gerçekleştirildi, 183’ü ise yapılamadı. İhtara rağmen dağılmamak, yasa dışı slogan atmak gibi müdahale gerekçeleri yanında yapılan basın açıklamasında yer alan ifadeler de müdahale gerekçesi olabildi.
Güvenlik kuvvetleri 97 olayda biber gazı ve tazyikli su, 42 olayda ise darp, coplama gibi zor kullanımına başvurdu. Barikat kurarak gösteri alanına erişimin engellenmesi gibi fiili müdahale biçimleri ise 31 olayda kullanıldı. 9 etkinlikte orantısız güç kullanımı ve diğer engelleyici uygulamalar birlikte yer alırken bir olayda gerçek mermi kullanıldı.
Adalet Bakanlığı yıllık istatistiklerine göre 2011 ile 2015 yılları arasında 116 bin 804 kişi hakkında Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu’na muhalefetten soruşturma yürütüldü ve 67 bin 453 kişi hakkında dava açıldı. 2011 yılında hakkında soruşturma yürütülen kişi sayısı 16 bin 283 iken bu sayı 2012’de 17 bin 137, 2013’te 25 bin 965, 2014’te 26 bin 151 ve 2015’te 31 bin 268 oldu. Mahkemelerce son 5 yılda bu suçtan hakkında dava açılan 82 bin 924 kişiden 27 bin 278’i beraat etti, 7 bin 408 kişi mahkûm oldu. 8 bin 88 kişi hakkında ise hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verildi.[1]
Hızla birkaç şey daha sıralarsak…
• Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliği (OHCHR), Temmuz 2015-Aralık 2016 arasında “Türkiye’nin Güneydoğusu’ndaki İnsan Hakları Durumu”na ilişkin yayımladığı raporda, Türkiye’yi Güneydoğu’da çoğu günlerce süren sokağa çıkma yasağı uygulamaları sırasında gerçekleşen öldürmeler, kaybetmeler ve işkenceye uzanan ağır hak ihlâlleriyle suçladı. 25 sayfalık raporda, 18 aylık dönemde çoğunlukla Kürtlerin yaşadığı 30 kent ve civarında yürütülen operasyonlarda iki bin kişinin öldüğünü ve çoğu Kürt 355 bin-500 bin arası kişinin yerinden yurdundan edildiği vurgulandı.[2]
• Diyarbakır’da Newroz kutlamalarına elinde bıçak ve üstü çıplak olarak girmek isteyince polis tarafından vurularak öldürülen İnönü Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Müzik Bölümü öğrencisi 23 yaşındaki Kemal Kurkut ile ilgili tartışma sürüyor. Üzeri çıplak olmasına karşın Valilik açıklamasında Kurkut’un “canlı bomba” şüphesiyle vurulduğu belirtilirken, Kurkut’a neden biber gazı veya başka bir yöntemle müdahale edilmediği de tartışma konusu oldu. Kurkut’un ailesi, gencin psikolojik sorunları olduğu iddiasını reddetti.[3]
• Bilgi Üniversitesi Santralistanbul Kampüsü’nde, 8 Mart Dünya Kadınlar Günü etkinliği için stant açan kadın öğrencilere okul dışından gelen bir grup bıçaklarla, tekbir getirerek saldırdı. Çıkan arbedede Medya ve İletişim Sistemleri 4’üncü sınıf öğrencisi İrem Esmer, gözünden aldığı darbe ile yaralandı.[4]
• Sivas’ın Akıncılar ilçesinde, girdiği köy lokalinde “Var mı burada ‘Hayır’ verecek?” diye bağırıp küfür ettikten sonra, 44 yaşındaki Veli Çalışkan, kendisine tepki gösteren 62 yaşındaki Hüseyin Eser’e, pompalı tüfekle 2 el ateş ederek öldürdü.[5]
• AKP Trabzon Ortahisar İlçe Yöneticisi Tufan Uzlu, sosyal medya hesabından yaptığı açıklamalarla ‘Hayırcılara terörist’ dedi ve Cumhurbaşkanı Erdoğan ile fotoğrafını, “Evet” yazısını paylaşarak, 15 Temmuz hatırlatması yapıp tehditler savurdu. Referandumda “Hayır” diyecekleri teröristlikle suçlayan Uzlu, “Hayır’ı destekleyenlerin yanında teröristler ve batılı devletlerin de oluşu büyük bir şüphe duymamıza sebeptir.” diye yazdı ve “Diktatöre hayır denilecek” paylaşımları ile ilgili şunları da dedi: “Buradan kendimi ihbar ediyorum… Olası bir kalkışmada devleti beklemeyeceğim… Siz de beklemeyin… Azdan az çoktan çok… Sizinle yarım kalan hesabı sokak sokak mahalle mahalle göreceğiz… Cesetlerinizden köprü yapmayan namerd olsun… Bahar geliyormuş… Gelsin bakalım. ‘Kanınızla banyo yapmayan’ soysuz köpektir. Gelin ki içimizde dinmeyen öfkeyi leşinize bakarak dindirelim. Siz de o yürek var mı lan…15 Temmuz gecesi kulağımda yankılan o sesle sesleniyorum size ‘Bu saatten sonra canını düşünen soysuz köpektir’… Ama şunu da biliyorum ki sizde o yürek yok sümüklünün P..’leri… Biz bekliyor olacağız… Topunuz gelin…”[6]
• Ümraniye-Sultanbeyli seferi yapan İETT otobüsündeki Erdoğan sevdalısı AKP’li bir kadın otobüsün ortasında, “Dünyaya nam saldı Erdoğan!.. Siz, öleceksiniz, gebereceksiniz! Az kaldı! …… Az kaldı!,” diye bağırırken “Yeni Türkiye” gerçeğini işaret ediyor.[7]
• Brüksel’de referandum oylaması sürerken Türkiye Başkonsolosluğu yakınlarında seçmenler arasında kavga çıktı. “Evet” afişlemesi yapan 3 kişi, biri kadın 3 HDP’liyi bıçakladı.[8]
• Zeytinburnu’nda bulunan Saadet Partisi İl Başkanlığının bulunduğu iş merkezine vinçle akşam saatlerinde “Evet” pankartı asıldı.[9]
• Kanunların hiçe sayıldığı bir referandum kampanyasında Ağrı’nın Doğubayazıt ilçesinde HDP’nin “Hayır” mitinginde atılan sloganlar nedeniyle gerginlik çıktı, polis havaya ateş ederek kalabalığı dağıttı.[10]
• 11 üst yöneticisi ve yüzlerce yöneticisi tutuklanan HDP’nin “Hayır” şarkısı “Bejin na”, Erdoğan’ın Diyarbakır’a geleceği günün gecesinde valilik kararı ile yasaklandı.[11]
• Urfa Cumhuriyet Başsavcılığı, kentte HDP il teşkilâtı tarafından kentin çeşitli yerlerine asılan üzerinde cezaevinde olan ve milletvekilliği düşürülen Figen Yüksekdağ’ın fotoğraflarının yer aldığı afişler, mahkeme kararıyla toplattı. Türkçe ve Kürtçe hazırlanan afiş ve billboardlar için 4’üncü Sulh Ceza Hâkimliği tarafından yasaklama ve toplatılma kararı vermişti.[12]
• “Hayır”ın sesini flamenko yaparak yükseltmek isteyen İstanbul Üniversitesi öğrencisi kadınlar okula alınmayınca dans gösterilerini Beyazıt Ana Kapı önünde yaptılar.[13]
• Sinop’ta 3 yıldır hakemlik yapan İlker Şahin, sosyal medya hesabında “Hayır” içerikli paylaşım yaptığı için açığa alındı. Çifte standart uygulandığını söyleyen Şahin; “Yıldırım Demirören’in Türkiye Futbol Fedarasyonu Başkanı olarak kamuya açık bir şekilde “evet” açıklaması yapması suç değilken benim bireysel sosyal hesaplarımdan yaptığım açıklamalar mı yoksa “hayır” demem mi siyasi propaganda olarak karşıma çıktı. Eğer “Evet” deseydim belki de ödüllendirilecektim. Ben fikirlerimin sonuna kadar arkasındayım hayır, hayır, hayır!” dedi.[14]
• İzmir Katip Çelebi Üniversitesi’nin iki çalışanı, “Hayır” çıkartmasıyla çektirdikleri fotoğrafı sosyal medyaya koyunca işten atıldı. Zeynep Gürler, “İşsiz de kalsam hayır” dedi.[15]
• İstanbul İkitelli’de “Hayır” ve “Evet” çalışması yapan iki grup tartıştı. Gözaltına alınan “Hayır”cı gençler serbest bırakıldı. Yandaş kalem Cem Küçük’ün tweet’inin ardından ise “Hayır”cı gençler tutuklandı. Gençlerin Twitter’dan paylaştıkları, fotoğraf ve “Arkadaşlarımız serbest, mücadeleye devam” notu da tutuklama gerekçesi sayıldı.[16]
• Yandaş yazarlar Cem Küçük ve Fatih Tezcan yargıçları hedef gösterdi, tahliye edilen 21 gazeteciden 13’ü yeni bir soruşturma kapsamında gözaltına alındı, 8’i hakkında ise savcılığın itirazı üzerine tutuklama kararı çıkarıldı.[17]
• Manisa Dündar Çiloğlu Anadolu Lisesi idaresi, 12. Sınıf öğrencilerini “Seminer var” diyerek Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın oğlu Bilal Erdoğan’ın ‘Yeni Nesil Yeni Anayasa’ konulu paneline götürdü. Üniversite tanıtımı ile alâkâlı bir seminere gittiklerini zanneden öğrenciler panele katılmak istemedi. Okul idaresi de buna karşın, öğrencilere “Panele katılmak zorunlu, katılmayanlar hakkında yasal işlem yaparız,” diye tehdit etti.[18]
• “1 Nisan yaklaşıyor, tuhaf şeyler oluyor” cümlesiyle başlayan video reklamı Ülker’in Twitter hesabı üzerinden yayımlandı. Ancak video, AKP’li sosyal medya kullanıcıları tarafından ‘Darbe mesajı içerdiği’ gerekçesiyle topa tutuldu. Ülker, yapılan paylaşımı kısa bir süre sonra kaldırdı, reklam filmi ile ilgili olarak soruşturma başlatıldığını açıkladı. AKP İstanbul Milletvekili Metin Külünk, Ülker’in reklamı için “aşağılık reklam” ifadesini kullandı.[19]
[1] Kemal Göktaş, “Dışarıda ‘Demokrat’ İçeride Yasakçı”, Cumhuriyet, 16 Mart 2017, s.11.
[2] “Tek Bir Ölüm Bile Soruşturulmadı”, Cumhuriyet, 11 Mart 2017, s.11.
[3] “Kemal Kurkut Niye Öldürüldü?”, Cumhuriyet, 24 Mart 2017, s.12.
[4] “Bilgi Üniversitesi’nde 8 Mart Standı Açan Kadın Öğrencilere Bıçaklı Tekbirli Saldırı”, Cumhuriyet, 9 Mart 2017, s.10.
[5] “Var mı Burada ‘Hayır’ Verecek?’ Diyerek Ateş Açtı: 1 Ölü”, Cumhuriyet, 30 Mart 2017… http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/turkiye/710432/_Var_mi_burada__Hayir__verecek___diyerek_ates_acti__1_olu.html
[6] “AKP’li Uzlu’dan ‘Hayır’cılara: Cesetlerinizden Köprü Yapmayan Namerd Olsun”, 5 Nisan 2017… http://www.hbr24.net/2017/04/akpli-uzludan-hayircilara-cesetlerinizden-kopru-yapmayan-namerd-olsun/
[7] Tayfun Atay, “Kaç On Yüz Bin Milyon Kişi Geberecek?”, Cumhuriyet, 2 Nisan 2017, s.3.
[8] “Brüksel’de Referandum Oylamasında HDP’lilere Bıçaklı Saldırı: 3 Yaralı”, Cumhuriyet, 31 Mart 2017, s.4.
[9] Soner Hasırcıoğlu, “Saadet Partisi’ni İsyan Ettiren Olay”, Hürriyet, 1 Nisan 2017… http://www.hurriyet.com.tr/saadet-partisini-isyan-ettiren-olay-40413610
[10] “HDP’nin Hayır Mitinginde Gerginlik… Polis Havaya Ateş Açtı”, Cumhuriyet, 1 Nisan 2017, s.5.
[11] Sinan Tartanoğlu, “Diyarbakır’da ‘Hayır’a Sokağa Çıkma Yasağı”, Cumhuriyet, 3 Nisan 2017, s.7.
[12] “Urfa’da HDP’nin Figen Yüksekdağ’lı Afişleri Toplatıldı”, Cumhuriyet, 4 Nisan 2017, s.6.
[13] Zehra Özdilek, “… ‘Hayır’lı Danstan Korktular”, Cumhuriyet, 30 Mart 2017, s.3.
[14] “Sinop’ta ‘Hayır’ Paylaşımı Yapan Hakem Açığa Alındı”, Cumhuriyet, 25 Mart 2017, s.4.
[15] Hakan Dirik, “Akademide Kıyım Kantine Kadar İndi: Atılsam da HAYIR!”, Cumhuriyet, 28 Mart 2017, s.6.
[16] “… ‘Mücadeleye Devam’ Tweeti Tutuklama Gerekçesi Sayıldı”, Cumhuriyet, 1 Nisan 2017, s.5.
[17] Canan Coşkun, “Böyle Buyurdular”, Cumhuriyet, 2 Nisan 2017, s.11.
[18] “Öğrencileri Bilal Erdoğan’ı Dinlemeye Götürenler Hakkında Soruşturma”, Cumhuriyet, 23 Mart 2017, s.5.
[19] “Ülker’in Reklamı AKP’lileri Kızdırdı, Murat Ülker Açıklama Yaptı”, Cumhuriyet, 2 Nisan 2017, s.6.
- Bilgi ve Bilimsel Düşünce* - 1 Aralık 2023
- Post-Modern Söylencelere İnat, Yazmak* - 12 Mart 2023
- Unutul(a)mayan yazar(lar)dan* | Temel Demirer - 14 Eylül 2022
