Epifany…

Viyana Albertina müzesinin “Modern Zamanlar” bölümünde sergilenen bu resim ilgimi çekti. Avusturyalı ressam ve fotoÄŸrafçı Gottfried Helnwein’ın Epiphany II (1998) isimli bu eseri oldukça sembolik eleÅŸtiri yüklü.

Bir yanıyla Rambrandt’ın kadavraya otopsi yapan doktorlar tablosuna gönderme yapıyor.

Eserin ismi “Epifani”; Tanrının insanlara anlık görünüşü gibi dinsel bir anlamı olsa da burada, hayatımızda yaÅŸadığımız basit, sıradan anlık görüntü veya durumların insanların üzerinde büyük aydınlanma etkisi yaratması (James Joyce) kastediliyor olsa gerek.

Masanın üzerinde beyaz giysileriyle masum güzel bir kız çocuğu uyumakta. Başında ise yaralı, deforme olmuş yüzleriyle, siyah takım elbiseli, doktor ya da uzman olduklarını anlaşılan, kendinden emin bir heyet duruyor.

Buradaki eleÅŸtiri oldukça anlamlı gibi görünüyor. Erkekler, yaÅŸlılar, çirkinler, elitler, karanlık adamlar, karar vericiler, güçlüler… Tezat olarak masumiyet…

Fakat biraz daha düşününce birkaç önemli ve rahatsız edici yargı göze çarpıyor.

Siyah kötülüğü, kibiri, bilinmezliÄŸi ve korkuyu; beyaz masumiyeti, saflığı temsil etmiÅŸ. Siyah neden hep kötülüğü, beyaz neden hep masumiyeti temsil etsin ki…

Adamların hepsinin yüzleri yaralı ve deforme olmuÅŸ. Bu onları otomatik olarak “Kötü insan!” mı yapar? EÄŸer doÄŸuÅŸtan bir biçim ise bu bir var oluÅŸtur; burada ahlaki bir iyilik ve kötülük söz konusu olamaz. EÄŸer yüzler sonradan bir hastalık veya kaza sonucu deforme olmuÅŸsa bu da ahlaki bir sorun deÄŸildir. Ve hiç kimseyi “genel-geçer” vücut normlarının dışında olmasından dolayı “AHLAKÄ°” olarak yargılayıp, “KÖTÃœ Ä°NSAN” sayamayız.

Estetik olarak “çirkin insan” güzellikten anlamaz mı?

Bütün bu sorular Heinwein’ın eleÅŸtirisel yaklaşımını tersine çeviriyor. Naziler iyiliÄŸin ve kötülüğün “kandan, soydan geldiÄŸini” iddia ettiler; Heinwein ise “kötülüğü” yaralı yüzlere ve siyaha havele etmiÅŸ…

Oldu mu? Tabii ki hayır..

Heinwein, Nazi düşüncesine ve etkilerine karşı duyarlı bir sanatçı ama iÅŸte Kötülüğün eleÅŸtirisi için kullanılan tüm sembol ve imgeler kendiliÄŸinden “iyi” olmuyor; baÅŸka kötülüklerin dayanak noktası olabiliyor.